5.  Pielgrzymki, podróże (relacje i opisy)

  Morze Martwe (w j. arabskich Al-Bahr al-Majit albo Bahr Lut - Morze Lota, w j. hebrajskim Yam Ha Melah - Morze Słone) - to w istocie słone jezioro bezodpływowe, położone w tektonicznym Rowie Jordanu, na pograniczu Izraela, Jordanii i terytoriów palestyńskich - na Bliskim Wschodzie. Akwen - długi na 65 km i szeroki na 18 - od zachodu ograniczają  jałowe zbocza Pustyni Judejskiej, od wschodu - masyw Gór Moab w Jordanii. Nad Morzem Martwym leżą słynne groty w Qumran, (odkryte w latach 1947-1953), w których znaleziono ponad 35 tysięcy fragmentów zwojów z I w. n.e. z biblijnymi tekstami.

  Lustro wody znajduje się w najniższym punkcie Ziemi (jeśli chodzi o otwarte akweny) - około 400 m p.p.m. Powierzchnia jeziora wynosi blisko tysiąc kilometrów kwadratowych, a maksymalna głębokość (w części północnej) - ponad 400 metrów! Jezioro to wykazuje bardzo duże zasolenie - około 26 procent (średnia dla ziemskich oceanów wynosi 3,7 procent). W związku z tak dużym zasoleniem w Morzu Martwym nie ma prawie zupełnie życia organicznego, za to z wody pozyskuje się znaczne ilości soli. Do Morza Martwego uchodzi jeden większy dopływ - biblijna święta rzeka Jordan, która tworzy dość rozległą deltę. Ponieważ Jordan jest źródłem wody dla wielu narodów, zamieszkujących dolinę tej rzeki, coraz mniej wody dociera do Morza Martwego, co powoduje jego powolne wysychanie (na przełomie wieków lustro wody jeziora opadało w tempie do 1 metra rocznie). Istnieją plany stworzenia sztucznego dopływu do tego unikatowego akwenu rurociągiem z Morza Śródziemnego.

Z lewej - Grota Zwiastowania
i miejsce urodzin Chrystusa

Z prawej - wnętrze Bazyliki Grobu Pańskiego (Jerozolima)

Ziemia Święta w czasach Jezusa Chrystusa

  Panowanie rzymskie na Ziemi Świętej rozpoczęło się w 63 roku przed Chrystusem, kiedy Pompejusz po raz pierwszy ruszył na Wschód. Od tego czasu Ziemia Święta - zwana Palestyną - była włączona do Imperium Rzymskiego i (z administracyjnego punktu widzenia) przeszła głębokie zmiany. W czasie panowania Heroda Wielkiego (37 rok przed Chrystusem) kraj ten stał się ponownie królestwem, podobnie jak to było przed zburzeniem Jerozolimy (lata 587 - 586 przed Chrystusem). Herod był nieudolnym administratorem państwa, politycznie zależnym od rzymskiego protektoratu. Odbudowa Jerozolimy, Jerycha, Cezarei Filipowej, Cezarei Nadmorskiej, Sebaste, Aszkalonu i innych miast była dokonywana według klasycznych rzymskich wzorów. Wznoszono hipodromy, teatry, a także świątynie poświęcone bóstwom imperium i cesarzy. Tylko w Jerozolimie, Hebronie i prawdopodobnie w Mamre można było dostrzec działalność religijną, dzięki której Herod chciał zdobyć poparcie swoich poddanych. Jego zamiarem było wzmocnienie władzy przez zagarnięcie części należącej do Kleopatry. Dokonał tego wznosząc twierdzę Aleksandrejon, Macheron i Masadę - wzdłuż doliny Jordanu oraz na brzegach Morza Martwego. W ten sposób po roku 27 przed Chrystusem udało się Herodowi zjednoczyć i umocnić królestwo, w skład którego wchodziła rodzima Idumea (na południu), politycznie zjednoczona z Judeą. W centrum królestwa była Samaria ze stolicą w Sebaste, gdzie znajdowała się świątynia Augusta Sebastosa. Na północy zaś była inna prowincja - Galileja ze stolicą w Diocezarei (dzisiejsze Seforis). Po drugiej stronie Jordanu utworzono Gaulanitidę między górą Hermon a Jeziorem Tyberiadzkim (obecnie Golan), a nieco bardziej wewnątrz była Traconitida i Auranitida. Wzdłuż wschodniej równiny nad Jordanem Rzymianie utworzyli prowincję zwaną Pereą lub Transjordanią. Tu powstał związek miast zwany Dekapolis, złożony początkowo z dziesięciu miast; potem ich liczba wzrosła (w 63 roku przed Chrystusem). Po śmierci Heroda (4 rok przed Chrystusem) królestwo rozpadło się i zostało podzielone między jego następców. Ich nieudolność, a zwłaszcza Archelausa (4 rok przed Chrystusem - 6 rok po narodzinach Chrystusa), oraz szczególne znaczenie Judei umożliwiły Rzymowi podporządkowanie kraju prokuratorom, wśród których był wymieniony w Ewangeliach Poncjusz Piłat (lata 26 - 36). Inne części kraju pozostawały nadal pod zarządem następców Heroda. W tym czasie, gdy we wschodnim zakątku Morza Śródziemnego pojawił się Chrystus, Palestyna znajdowała się pod panowaniem cesarza rzymskiego Tyberiusza. Ewangelia według św. Łukasza (3, 1) daje nam obraz sytuacji w słowach: "Było to w piętnastym roku rządów Tyberiusza Cezara. Gdy Poncjusz Piłat był namiestnikiem Judei, Herod tetrarchą Galilei, brat jego Filip tetrarchą Iturei i kraju Trachonu, Lizaniasz tetrarchą Abileny...". Odpowiada to prawdzie historycznej i zostało potwierdzone przez inskrypcje Lizaniasza w Abilenie w Syrii oraz napis na kamieniu znalezionym w Cezarei Nadmorskiej dotyczący Poncjusza Piłata.

Posługiwanie Chrystusa

  O Ziemi Świętej można też powiedzieć, że to "Ziemia Ewangelii". Spotkaliśmy się z wieloma trudnościami, które nie zostały do końca przezwyciężone. Pewne dane chronologiczne, dotyczące życia Jezusa Chrystusa, pochodzą z przekazu św. Łukasza i przedstawiają rozwijanie się Chrystusowej misji. Nasze jedyne źródło informacji oparte jest na Ewangeliach, wśród których rozróżniamy Ewangelie wcześniejsze (Mateusz, Marek, Łukasz) i późniejszą Ewangelię według św. Jana. W ustaleniu wielu dat pomogła nam znajomość świąt żydowskich, w których uczestniczył Jezus Chrystus. Na podstawie tych danych ustalono, że ziemska służba Chrystusa trwała blisko trzy lata. W Ewangelii według św. Jana znajdujemy wiadomości o trzech kolejnych Świętach Paschy przeżytych przez Jezusa w okresie jego publicznej misji (J 2, 13-21; 6, 4; 20, 1). W pozostałych Ewangeliach często brak pełnej zgodności faktów, które nie są jednak sprzeczne. Naszą intencją jest przybliżyć Ewangelię, towarzyszyć Chrystusowi w Jego wędrówce, pokornie odczytać Jego słowa, ilustrując je zdjęciami, zrozumieć poezję i piękno tej przyrody, o której tak często mówi Chrystus w swoich naukach.

Miejsca ewangeliczne w tradycji

  Przez miejsca ewangeliczne rozumiemy wszystkie te miejsca, które są wspomniane w Ewangeliach i są związane z misją Jezusa Chrystusa. Specjalne znaczenie mają: Nazaret i Betlejem - gdzie zaczęło się Jego ziemskie życie; Jordan i studnia, przy której spotkał Samarytankę; Kana - związana z początkiem Jego działalności; Cezarea Filipowa i Tabor - gdzie słuchano Jego nauk i ujrzano znaki potwierdzające Jego misję; pola Galilei, Jezioro Tyberiadzkie, Perea i Dekapolis widziały Go nauczającego i błogosławiącego; Jerozolima była miejscem Śmierci i Zmartwychwstania; Góra Oliwna, z której wstąpił do nieba po triumfalnym Zmartwychwstaniu. Znaczenie misji Jezusa jest wprawdzie uniwersalne, ale działalność Jego była dość ograniczona geograficznie. Możemy Mu towarzyszyć w wędrówce przez Galileę - od Nazaretu do Jeziora Tyberiadzkiego; przez Samarię i Judeę - po obszarach między Jenin - Nablus - Jerozolimą; w wędrówce po wschodzie kraju, wzdłuż Jordanu. Obszar Ziemi Świętej (będący dzięki swemu położeniu pewnego rodzaju pomostem politycznym) jest bogaty w pozostałości i ruiny dawnych miast i pomników. Tradycja umożliwia identyfikację miejsc wymienianych w Ewangeliach. Pozwala ona również odpowiadać na pytanie pielgrzymów: "Czy to miejsce jest autentyczne?". Wykopaliska archeologiczne, dane historyczne i literackie potwierdzają przekazy tradycyjne, wskazując na ich autentyczność. Odkrycie Sadzawki Pięciu Krużganków, świątyni Wenus Pudica w Ain Karim i domu Jana Chrzciciela, literackie teksty dotyczące Betlejem, odnalezienie Świętego Grobu w Jerozolimie, znalezienie inskrypcji Lizaniasza oraz inksrypcji Poncjusza Piłata w Cezarei Nadmorskiej, pozostałości ze studni Samarytanki i z domu Maryi w Nazarecie, a także odkrycie domu Piotra w Kafarnautn oraz odnalezienie grobu Maryi w Ogrodzie Getsemani wskazują, że gruntowne przebadanie tekstów pozwala na topograficzne ustalenie miejsc, których usytuowanie okazuje się zgodne z tradycją.