Biblioteka Uniwersytecka

Biblioteka Uniwersytecka KUL, zgodnie z wolą śp. dr. Stanisława Majdańskiego, pracownika naukowego Wydziału Filozofii naszej Alma Mater, otrzymała cenny dar przekazany przez Małżonkę Ofiarodawcy, Panią Kazimierę Majdańską, wieloletnią kierowniczkę Kancelarii Rektora KUL.

To dzieło Piotra Hiszpana pt.: Parvorum logicarum liber: succinto epitomatis compendio continens: perutiles argutissimi dialectici Petri hispani tractatus priores sex: et clarissimi philosophi Marsiliji logices documenta cum utilissimi comentarijs. Per virum preclarum Conradum Pschlacher. Jest to stary druk wydany w Wiedniu, w 1516 roku, w znamienitej oficynie Leonarda i Łukasza Alantse.

Traktaty logiczne Piotra Hiszpana – jedynego Portugalczyka na papieskim tronie, panującego od 8 września 1276 do 20 maja 1277 jako Jan XXI, były w średniowieczu najważniejszymi tekstami służącymi do nauki logicznego myślenia. Każdy adept filozofii w tym czasie musiał je znać i przyswoić.

Książka zachowała oryginalną renesansową oprawę w półskórek. Drewniane deski ze śladami klamer na grzbiecie uzupełnione są świńską skórą tłoczoną w renesansowe ornamenty wici roślinnej.

Dzieło drukowane jest czcionką gotycką, elegancką rotundą złożoną już w renesansowe formy i układy kończące się klepsydrą. Strona tytułowa odbita jest w dwóch klasycznych barwach typografii: farbą czarną i rubro – farbą czerwoną. Blok tekstu złożony jest w klepsydrę. Dzieło kończy się, zgodnie ze średniowieczną jeszcze tradycją kolofonem i ozdobnym drzeworytowym sygnetem braci Altese. Przedstawia on ich gmerk w tarczy herbowej zawieszonej na drzewie, podtrzymywanej przez dwa gryfy, kompozycję obramowują suche gałęzie, po których wspinają się putta.

Elementem kończącym edycję jest herb cesarza rzymskiego narodu niemieckiego, który udzielił przywileju na druk. Przedstawia on cesarskiego, dwugłowego orła zwieńczonego koroną cesarską i ozdobionego złotym runem, w otoczeniu innych herbów. Grafika opatrzona jest łacińskim podpisem: Astra deo nil maius habent, nil Caesare terrae Dum Ceasar terras, et Deus astra regit czyli: “Gwiazdy nie mają nic większego od Boga, nic większego od Cezara na ziemi, podczas gdy Cezar rządzi ziemią, Bóg rządzi gwiazdami”. Ten wspaniały, kompletny egzemplarz jest pięknym przykład druku renesansowego. Bez wątpienia zainteresuje badaczy dawnej filozofii, historyków książki, wszystkich zainteresowanych myślą i kulturą średniowiecza oraz renesansu.

Wartość wspaniałego druku podnosi pochodzenie. Z rękopiśmiennej notatki na karcie tytułowej wiemy, że należał do jezuity o nazwisku Pischeliusz, który jak to było w zwyczaju zakonnym, ofiarował go w roku 1640 do biblioteki kolegium jezuickiego w Świdnicy na Śląsku. Tutaj też bez bez wątpienia służył studentom w poznawaniu tajników logicznego myślenia. Ślady lektury widoczne są na marginesach w postaci notatek pisanych ręką z XVII wiek. Następnie, zapewne po kasacie zakonu jezuitów w XVIII wieku, znalazł się w obiegu antykwarycznym. Tak być może trafił do rąk Władysława Jana Grabskiego, znakomitego katolickiego poety i pisarza, syna ministra Władysława Grabskiego, twórcy reformy walutowej w 1924 roku. Na wyklejce okładziny górnej możemy podziwiać exlibris Władysława Jana Grabskiego, przedstawiający gotyckie wnętrze z książkami i stylizowanym żartobliwie herbem Pomian.

Poniżej znajduje się rękopiśmienna notatka, w której poeta i pisarz ofiarowuje książkę magistrowi Stanisławowi Majdańskiemu, jednemu z najwybitniejszych pracowników Wydziału Filozofii naszej Alma Mater, który był jej kolejnym właścicielem. Notatka datowana jest na 7 października 1957 roku.

Cenny stary druk będzie ozdobą kolekcji Biblioteki Uniwersyteckiej KUL. Po skatalogowaniu zostanie przekazany do digitalizacji i udostępniony wszystkim zainteresowanym w Bibliotece Cyfrowej KUL.

Fot. S. Stasz, M. Augustyniuk / BU KUL