"Vita mutatur non tollitur" |
Pośmiertne wystawy twórców nauki i kultury;
|
Eugeniusz Wiśniowski (1929 - 2008) |
 |
Eugeniusz Wiśniowski - sylwetka i publikacje |
|
 |
Emerytowany pracownik Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, kierownik Katedry Historii Średniowiecznej, członek Towarzystwa Naukowego KUL, Lubelskiego Towarzystwa Naukowego, Komisji Historii Porównawczej Kościołów PAN, Instytutu Geografii Historycznej Kościoła w Polsce, Instytutu Europy Środkowowschodniej, lubelskiego Klubu Inteligencji Katolickiej, pierwszy Kierownik Ośrodka Kultury Niderlandzkiej KUL, kierownik Sekcji Historii KUL, kierownik Sekcji Filologii Germańskiej, wieloletni Redaktor Roczników Humanistycznych KUL, wybitny humanista i mediewista, człowiek niezwykłej dobroci i prawego charakteru, wychowawca wielu pokoleń polskich historyków. |
|
| Eugeniusz Wiśniowski był związany z Katolickim Uniwersytetem Lubelskim od ponad pięćdziesięciu lat. To tutaj w 1950 roku rozpoczął studia historyczne na Wydziale Nauk Humanistycznych, ukończone w 1955 roku uzyskaniem stopnia magistra. Tutaj też rozpoczęła się droga naukowa tego wysoko cenionego badacza dziejów średniowiecza i świetnego nauczyciela akademickiego. Urodzony w Czechowicach 24 grudnia 1929 roku, średnie wykształcenie humanistyczne i muzyczne uzyskał w Bielsku-Białej. Wyboru dalszej drogi życiowej dokonał w Krakowie w roku akademickim 1949/1950, rozpoczynając tam studia na Wydziale Historycznym - najpierw na muzykologii, a potem również na historii. Ostatecznie muzykologia ustąpiła pola historii, którą jednak - zgodnie ze swoimi głębokimi przekonaniami religijnymi - postanowił studiować nie w Krakowie, lecz w Lublinie na KUL. Muzyka - a zwłaszcza skrzypce - pozostały jednak jego wielką pasją. Zarówno w czasach studenckich, jak i później, okolicznościowym spotkaniom i uroczystościom w gronie historyków, a także ważnym uroczystościom rodzinnym jego przyjaciół i kolegów z reguły towarzyszyły grające skrzypce Eugeniusza Wiśniowskiego. Była to zawsze wysokiej próby muzyka poważna, a w czasie uroczystości ślubnych - obowiązkowo "Ave Maria" Charlesa Gounoda... Studia na KUL rozpoczynał w okresie nazwanym później stalinowskim, w czasie nasilającej się walki z Kościołem katolickim i środowiskami uznanymi przez władze komunistyczne za wrogie. Dotykało to również pracowników naukowych oraz studentów i kandydatów na studia. KUL stawał się dla nich azylem stwarzającym możliwość pracy lub studiów. Rok 1950 był bodajże pierwszym rokiem, w którym można było nie zostać przyjętym na uczelnię państwową, a nawet nie dopuszczonym do egzaminu wstępnego z przyczyn ideologicznych. KUL był jedyną szansą dla tych dyskryminowanych, tym bardziej że nie było tu wówczas limitów przyjęć i nie było też egzaminów wstępnych. Wystarczyło przyjechać i zapisać się na studia. Na pierwszy rok historii zapisało się wówczas czterysta kilkadziesiąt osób, z których znaczną część stanowili kandydaci z całej Polski, odrzuceni przez inne uczelnie. Taka sama sytuacja była na innych kierunkach studiów, co nadało Uniwersytetowi charakter w pełni ogólnopolski i pomimo rozlicznych trudności tworzyło specyficzną atmosferę swobody. Rozpoczęcie studiów przez Eugeniusza Wiśniowskiego zbiegło się w czasie z zaangażowaniem na KUL młodego naukowca, doktora Jerzego Kłoczowskiego, a wkrótce także dwojga jego przyjaciół - również doktorów - z Poznania: Marzeny Pollakówny i Zygmunta Sułowskiego. Z ich przybyciem rozpoczął się nowy etap w dziejach Sekcji Historii KUL. Była nim stopniowe tworzenie zespołu i środowiska naukowego, opartego na szeroko zakrojonych badaniach nad dziejami Kościoła w Polsce. Brak podstawowych opracowań i niedostatki nowoczesnej historiografii w tym zakresie oraz ograniczenia w możliwościach podejmowania takiej problematyki w innych środowiskach naukowych nakładały obowiązek i dawały szansę wypełniania istniejących luk. Realizacja tych ambitnych zamierzeń odbywała się stopniowo przez stworzenie najpierw tak zwanej grupy mediewistycznej, do której dr Kłoczowski zapraszał najzdolniejszych studentów, a następnie przez prowadzane przez niego seminaria magisterskie i doktoranckie, które miały dać zespołowi odpowiednio przygotowaną kadrę. Od udziału w tej elitarnej grupie, budzącej zresztą podejrzliwe zainteresowanie ówczesnych władz aparatu bezpieczeństwa, i w seminarium Jerzego Kłoczowskiego, rozpoczęła się droga naukowa Eugeniusza Wiśniewskiego. Po jego świetnym magisterium, uzyskanym na podstawie pracy "Wielka własność benedyktynów w Sieciechowie do końca XVI w.", Wiśniowski został przyjęty na tak zwaną aspiranturę, która we wprowadzanym wówczas sowieckim systemie miała prowadzić do uzyskania stopnia kandydata nauk w miejsce doktoratu. W 1957 roku został asystentem. Powiększająca się rodzina oraz trudne warunki materialne i mieszkaniowe skłoniły go w dwa lata później do rezygnacji z pracy na KUL. Wkrótce jednak powrócił, najpierw jako pracownik Instytutu Geografii Historycznej Kościoła w Polsce, a następnie ponownie jako asystent (1961) i starszy asystent (1962), włączając się do prac badawczych prowadzanych przez środowisko. Pierwszym owocem była rozprawa doktorska "Rozwój sieci parafialnej w prepozyturze wiślickiej w średniowieczu. Studium geograficzno historyczne". Doktorat uzyskał w 1962 roku na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie jego promotorem był prof. Aleksander Gieysztor. KUL nie miał wciąż jeszcze prawa nadawania stopni naukowych i trzeba było korzystać z życzliwości innych środowisk uniwersyteckich. W 1963 roku został wreszcie adiunktem przy Katedrze Historii Kultury Polskiej w KUL. Dzieje polskich parafii, a wraz z nimi szeroko rozumiana historia społeczno religijna średniowiecza, stały się odtąd główną dziedziną badań i osiągnięć naukowych Eugeniusza Wiśniowskiego. Poświęcił im wiele artykułów i prac - wśród których szczególnie ważną pozycję zajęła rozprawa habilitacyjna "Rozwój organizacji parafialnej w Polsce do czasów Reformacji" i później opublikowana praca "Prepozytura wiślicka do końca XVIII w." oraz wyniki badań dotyczących szkół parafialnych. Dorobek ten, który obejmuje ponad sto pozycji, był w dalszym ciągu wzbogacany przez niego samego, jak również przez jego uczniów, tworząc jeden z najważniejszych elementów dorobku środowiska i wpływając na jego obecność w obiegu naukowym. Sprzyjały też temu jego krajowe i zagraniczne kontakty, udział w licznych zjazdach i konferencjach naukowych w kraju i za granicą i wygłaszane na nich referaty. Długo jednak musiał czekać na wydanie pierwszego paszportu. Dopiero bowiem w 1968 roku mógł po raz pierwszy wyjechać za granicę. Umożliwiło mu to przeprowadzenie kwerend w Londynie i Paryżu, a z czasem również następnych, między innymi we Francji, Włoszech, Belgii, USA i Austrii. Kilkakrotnie był stypendystą i gościem Katolickiego Uniwersytetu w Leuven, aktywnie uczestnicząc we współpracy Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego z tą uczelnią. W latach 1979-1983 był pierwszym dyrektorem Ośrodka Kultury Niderlandzkiej KUL i organizatorem czterech kolejnych Tygodni Kultury Niderlandzkiej. Był członkiem Komisji Historii Porównawczej Kościołów Komitetu Nauk Historycznych PAN i Komisji Historycznej Oddziału Lubelskiego PAN (od 2002 roku), Towarzystwa Naukowego KUL, Lubelskiego Towarzystwa Naukowego, Towarzystwa Instytutu Europy Środkowowschodniej, Klubu Inteligencji Katolickiej w Lublinie, Zarządu Instytutu Geografii Historycznej Kościoła w Polsce i Komitetu Redakcyjnego oraz długoletnim redaktorem "Roczników Humanistycznych"; przez lata zasiadał również w Radzie Naukowej ODiSS (Ośrodka Dokumentacji i Studiów Społecznych). Dr Eugeniusz Wiśniowski uzyskał habilitację - podobnie jak wcześniej doktorat - na Uniwersytecie Warszawskim w 1970 roku, a w rok później uchwałą Senatu Akademickiego KUL został mianowany docentem, którą to nominację zatwierdził minister w dwa lata później (taka była wówczas procedura i tempo). W 1973 roku otrzymał własną Katedrę Historii Średniowiecznej, którą kierował do końca swojej aktywności uniwersyteckiej. Senat Akademicki KUL nadał mu tytuł profesora nadzwyczajnego w 1977 roku; na zatwierdzenie przez ministra musiał znów czekać aż do roku 1980. Na stanowisko profesora zwyczajnego został powołany w 1992 roku i na tym stanowisku, na życzenie księdza Rektora KUL, pracował w dalszym ciągu, pomimo osiągnięcia wieku emerytalnego. Był kierownikiem Zakładu Historii (1971) i dwukrotnie kierownikiem Sekcji Historii (1973-1974, 1990/1991); poza Sekcją, obok wspomnianego już Ośrodka Kultury Niderlandzkiej, w roku akademickim 1997/1998 pełnił też funkcję kierownika Sekcji Filologii Germańskiej. Przede wszystkim jednak był profesor Wiśniowski pracownikiem naukowym i nauczycielem akademickim. Zajęcia dydaktyczne prowadził od zakończenia studiów. Jego wykłady poświęcone były historii średniowiecznej powszechnej i historii krajów niemieckiego obszaru językowego. Prowadził też wykłady i ćwiczenia z nauk pomocniczych historii, wykłady z dziejów Niderlandów w średniowieczu, ćwiczenia z języka łacińskiego i łaciny średniowiecznej, z historii Polski średniowiecznej dla studentów filologii polskiej i historii sztuki - a dla tych ostatnich również z nauk pomocniczych historii. Od 1972 roku prowadził seminarium magisterskie, od wielu lat wspólnie z siostrą prof. Aleksandrą Witkowską, co wpływało niezwykle mobilizująco nie tylko na pracę ich dwojga, ale zwłaszcza na seminarzystów. Od 1982 roku prof. Eugeniusz Wiśniowski prowadził seminarium doktoranckie. Cieszył się opinią nauczyciela i mistrza bardzo wymagającego, lecz życzliwego. Jego zajęcia były zawsze sumiennie przygotowane, a wykłady były przekazywane w sposób nader klarowny. |
| Prof. Eugeniusz Wiśniowski był recenzentem następujących prac doktorskich: 1999 - Agnieszka Teterycz-Puzio: Geneza województwa sandomierskiego - terytorium i miejsce w strukturze państwa polskiego w średniowieczu 1999 - Waldemar Rozynkowski: Powstanie i rozwój sieci parafialnej w diecezji chełmińskiej w czasach panowania zakonu krzyżackiego 2001 - Dariusz Prucnal: Szpital przy kościele pw. Ducha Świętego w Lublinie w latach 1419-1655 Prof. Eugeniusz Wiśniowski był promotorem następujących przewodów doktorskich: 2002 - Elżbieta Dybek: Lokacje na prawie niemieckim w ziemi przemyskiej w latach 1345-1434 2002 - Leszek Poniewozik: Prałaci i kanonicy sandomierscy i wiśliccy w okresie średniowiecza |
Do trwałych, istotnych osiągnięć Eugeniusza Wiśniowskiego należy też umiejętność współtworzenia - wraz z poślubioną jeszcze podczas studiów żoną Kazimierą - udanego życia rodzinnego. Trud włożony przez państwa Wiśniowskich w wychowanie dziesięciorga dzieci (przyszły na świat w latach 1955-1975) zawsze budził szczere uznanie wśród tych, którzy mieli okazję poznać bliżej ich rodzinę. Praca naukowa i dydaktyczna oraz liczne obowiązki wynikające z troski o swoją rodzinę nigdy nie przesłoniły profesorowi rzeczy, która zawsze zajmowała w jego życiu miejsce szczególnie ważne. Było nią głębokie, szczere przywiązanie do wiary i tradycji katolickiej oraz zainteresowanie problemami współczesnego Kościoła. "Kiedy sięgam pamięcią wstecz, do początków moich studiów w KUL (które zaczynaliśmy razem z Eugeniuszem) i późniejszych ponad pięćdziesięciu lat, to w tych wspomnieniach, w każdym czasie, jest zawsze obecna wysoka postać "Scyta" - jak nazywało go pierwsze pokolenie jego rówieśników; najpierw wzorowego, pilnego i bardzo zdolnego studenta, dobrego kolegi, dyskutanta na seminarium, a następnie ważnej postaci w naszym środowisku naukowym" - wspominał prof. Wiesław Müller. Profesor Eugeniusz Wiśniowski zmarł w niedzielę 6 kwietnia 2008 roku. Msza żałobna została odprawiona w sobotę 12 kwietnia o godzinie 10 w kościele Akademickim KUL. Tego samego dnia został pochowany w Żabiej Woli pod Lublinem. |
| Opracowanie i redakcja - Jan Krzysztof Wasilewski (wykorzystano tekst prof. Wiesława Müllera - Roczniki Humanistyczne, nr 98, 2000 r., z. 2, s. 5-8 - i różne inne źródła) |
|
 Odkrycia w Wiślicy. PWN, Warszawa 1963 |
Odkrycia w Wiślicy. Rozprawy zespołu badań nad polskim średniowieczem Uniwersytetu Warszawskiego i Politechniki Warszawskiej. Autorzy: Zofia Budkowa, Jan Flis, Lech Kalinowski, Tadeusz Lalik, Mieczysław Niepokólczycki, Barbara Penkalowa, Andrzej Tomaszewski, Zofia Wartolowska, Maria Weber-Kozińska, Andrzej Wierciński, Eugeniusz Wiśniowski, Tadeusz Zagrodzki. Redaktorzy: Włodzimierz Antoniewicz, Piotr Biegański. Komisja Wydawnicza: Aleksander Gieysztor, Michał Walicki, Jan Zachwatowicz. Sekretarz Redakcji: Barbara Miszewska-Kolendo. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1963, wyd. I, ss. 306 + tablice. |
|
Rezultaty wieloletnich badań archeologicznych i architektonicznych w Wiślicy są w całej pełni niezwykłe. Odsłonięto bowiem dwa kościoły romańskie pod posadzką gotyckiej kolegiaty wiślickiej. Starszy kościół romański posiadał kryptę wspartą na czterech kolumnach; pomiędzy ich bazami odkryto posadzkę z gipsu hydraulicznego ze wspaniałymi rytami figuralnymi obrzeżonymi ramami z rytowanych wici roślinnych i medalionów z wyobrażeniami symbolicznymi. Posadzka ta, jak dotąd unikalna w Polsce, pochodzi z końca XII wieku. Do rewelacyjnych też odkryć należy kościółek z XI wieku, częściowo wzniesiony na misie z jastrychu, uważanej za basen chrzcielny, najdawniejszy na ziemiach polskich. Te właśnie zabytki są przedmiotem publikacji. Przynoszą one nieznane i ważne wątki do dziejów kultury i sztuki tysiąclecia Państwa Polskiego. (Ze Wstępu) |
||
Jan Flis: Przeszłość geologiczna, krajobraz Niecki Niebiańskiej, s. 7 Zofia Wartołowska: Osada i gród w Wiślicy w świetle badań wykopaliskowych do r. 1962, s. 31 Andrzej Tomaszewski: Kolegiata wiślicka (wyniki badań w latach 1958—1960), s. 47 Lech Kalinowski: Romańska posadzka z rytami figuralnymi w krypcie kolegiaty wiślickiej, s. 83 Tadeusz Zagrodzki: Plan krypty w Wiślicy w świetle analizy pomiarowej, s. 133 Tadeusz Lalik: Początki kapituły wiślickiej na tle kształtowania się kolegiat polskich XII wieku, s. 147 Zofia Budkowa: Wiślica w XIII i XIV wieku, s. 193 Eugeniusz Wiśniowski: Średniowieczne osadnictwo okręgu wiślickiego w świetle sieci parafialnej, s. 205 |
||
|
 Eugeniusz Wiśniowski: Parafie w średniowiecznej Polsce. Struktura i funkcje społeczne. Wydawnictwo KUL, seria: Dzieje chrześcijaństwa Polski i Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Pod red. Jerzego Kłoczowskiego, Lublin 2004, ss. 444, ISBN 83-7363-230-1 |
Jedną z podstawowych instytucji kościelnych w okresie |
|
| Eugeniusz Wiśniowski |
Seria tomów poświęconych dziejom chrześcijaństwa Polski i Rzeczypospolitej Obojga Narodów przedstawia dorobek historyków skupionych wokół Instytutu Geografii Historycznej Kościoła w Polsce KUL. Uwypuklamy tutaj rzecz absolutnie fundamentalną, wykraczającą znacznie poza historię religijną, a mianowicie, trwanie struktur kościelnych, niezwykle istotnych dla całego życia społecznego i kultur jego mieszkańców w ciągu kolejnych pokoleń, a także zachodzące przemiany, mocno związane z całym kontekstem dziejów Polski, naszej części Europy i całego chrześcijaństwa. Poszczególne tomy poświęcamy podstawowym strukturom, wokół których skupiało się życie następujących po sobie pokoleń katolików i - szerzej - chrześcijan na interesujących nas ziemiach. Będą to więc struktury parafialne, zakonne i diecezjalne, traktowane wielopłaszczyznowo w średniowieczu, w dobie nowożytnej XVI-XVIII stulecia i w XIX wieku. Wolno przypuszczać, że kolejne tomy - opracowywane przez przyszłe pokolenia historyków - obejmą wszystkie ważne wyznania dawnej Rzeczypospolitej: zarówno mojżeszowe, jak i nowoczesne społeczności agnostyczno-ateistyczne - z całą ich swoistością - w kontekście ogólnym kultury polskiej i kultur wielonarodowej Rzeczypospolitej. |
| Jerzy Kłoczowski |
|
| Opracowanie i redakcja: Jan Krzysztof Wasilewski |
Autor: Jan Krzysztof Wasilewski
Ostatnia aktualizacja: 06.07.2016, godz. 08:31 - Artur Podsiadły
Ostatnia aktualizacja: 06.07.2016, godz. 08:31 - Artur Podsiadły