Sekcja Gromadzenia Książki Obcojęzycznej

mgr Elżbieta Żelechowska

31 marca 2003 r.

 

Na wstępie należy zastanowić się, jaką rolę w bibliotece pełni oddział gromadzenia i jakie obowiązki na nim spoczywają. Typologia bibliotek posługuje się różnymi kryteriami podziału. Wielość kryteriów sprawia, że biblioteka może równocześnie należeć do różnych typów. Już "Regulamin sieci bibliotek KUL" z 10 listopada 1969 roku w punkcie drugim, nazywając między innymi, Bibliotekę Uniwersytecką KUL publiczną biblioteką naukową, jasno określił jej charakter oraz zadania naukowe, dydaktyczne i usługowe (Romuald Gustaw OFM, 1971, s. 23).

  Biblioteka Uniwersytecka Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego jest więc biblioteką naukową, biorąc pod uwagę potrzeby użytkowników, oraz ogólną ze względu na tematyczny zakres zbiorów, a jednocześnie specjalną z powodu wielkości księgozbioru teologicznego. Piśmiennictwo teologiczne jednak, mimo posiadanego priorytetu, nie stanowiło nigdy odrębnego problemu (D. Dzierzkowska, 1982, s. 61). Niemniej BU KUL, jako biblioteka specjalna, musi szczególną troską objąć piśmiennictwo tych dziedzin, które ze względu na charakter uczelni powinny być w uprzywilejowany sposób kultywowane. Wówczas kompletujemy całość piśmiennictwa odpowiadającego charakterowi takich zbiorów.

  BU KUL jest biblioteką krajową, biorąc pod uwagę kryterium zasięgu terytorialnego, ale zawiera księgozbiór regionalny – myślę tu o księgozbiorze "Lubliniana". Z powodu formalno-prawnych podstaw istnienia jest agendą uczelni, czyli biblioteką niesamoistną. Utrzymywana jest, jak i KUL, w dużej mierze przez Kościół i  społeczeństwo, co oznacza, że jest biblioteką niepaństwową. Ze względu na sposób udostępniania zbiorów należy do bibliotek wypożyczających na zewnątrz.

  Mam nadzieję, że ta krótka charakterystyka częściowo tłumaczy dobór i kryteria wyboru materiałów do zbiorów Biblioteki. Wyjaśnia selekcję wpływu przypadkowego (dary) oraz powody kierowania dzieł do księgozbiorów podręcznych. W końcu, przydział wydawnictwa do rozproszonego księgozbioru prezencyjnego lub do tak zwanych cymeliów oznacza, że materiały te można wykorzystać tylko na miejscu w czytelni.

 

Wykłady odbywają się w Czytelni Teologicznej na III piętrze.
Na zdjęciu - wykład Elżbiety Żelechowskiej, kustosza, kierownika Działu Gromadzenia Książki Obcojęzycznej

 

Każda biblioteka jest instytucją społeczną, magazynem pamięci społecznej, która gromadzi, opracowuje, przechowuje i udostępnia swoje zbiory. Jeśli księgozbiór jest mały i niewielka jest ilość użytkowników, czynności związane z wykonaniem podstawowych zadań biblioteki wykonuje jeden lub kilkoro bibliotekarzy. Kiedy księgozbiór jest większy, a liczba czytelników duża, do wykonania tychże zadań tworzone są oddziały: gromadzenia, opracowania, przechowywania i udostępniania. W razie potrzeby oddziały dzielone są na sekcje i referaty. Ale zawsze należy pamiętać, że jest to jedna instytucja i pomimo różnorodności wykonywanych prac w działach, ma wspólny cel pomagania każdemu czytelnikowi w jego indywidualnym rozwoju i samorealizacji, oddziałując w ten sposób na rozwój kulturalny społeczeństwa.

  Ustawa o bibliotekach z 27 czerwca 1997 roku wskazuje na jedno z pierwszych zadań biblioteki – planowe pozyskiwanie i wprowadzanie do zbiorów bibliotecznych właściwych materiałów. Mam na myśli zarówno uzupełnianie, jak i wzbogacanie zbiorów (Bibliotekarstwo, 1998, s. 54). Przeglądając katalogi wydawnicze i nadesłane listy dubletów z innych bibliotek, pamiętać należy o polityce gromadzenia naszych zbiorów. Plan gromadzenia zbiorów, tzn. przewidywana wielkość przybytku uzależniony jest od liczby potencjalnych czytelników, planowanego rozwoju biblioteki i wskaźników normujących zakup (np. środków finansowych).

  Przy oddziałach gromadzenia w bibliotekach naukowych przeważnie powołuje się zespół specjalistów z różnych dziedzin wiedzy, aby pomagali w podejmowaniu właściwych decyzji dotyczących gromadzenia. My nie mamy doradców, pośrednio korzystamy z podpowiedzi zawartych w dezyderatach opiekunów katedr w KUL, dotyczących sprowadzenia konkretnych tytułów do zbiorów. Dezyderaty realizujemy w miarę możliwości Biblioteki. Przy ograniczonych możliwościach finansowych konieczna jest ścisła współpraca bibliotekarzy i wykładowców uniwersyteckich.

  Jak każdy szanujący się dział gromadzenia, mamy swój "warsztat gromadzenia zbiorów":
- podręczny księgozbiór, zawierający przede wszystkim słowniki językowe, encyklopedie, informatory o bibliotekach, katalogi wydawnicze i składowe;
- kartoteki zamówień, wpływu, dezyderatów i kontynuandów (np. dopisy) oraz adresów umieszczone w bazie komputerowej MAK.

Czytelnicy czasem pytają, dlaczego nie prowadzimy kartoteki dekompletów, która np. rejestrowałaby brakujące roczniki czasopism lub serii wydawniczych. Przeglądając nasze bazy robocze można uzyskać i takie informacje, problem polega jedynie na braku dostępu czytelników do danych zawartych w tych bazach.

  Oddział Gromadzenia i Uzupełniania Zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej KUL tworzą:
- Sekcja Gromadzenia Książki Polskiej,
- Sekcja Gromadzenia Zbiorów Obcych (tzn. gromadzenia wydawnictw obcojęzycznych),
- Sekcja Dubletów.

Mniej więcej co dziesięć lat w szerszym gronie zajmujemy się problematyką Oddziału Gromadzenia. W październiku 1992 roku Ośrodek ABMK KUL zorganizował sesję pod tytułem "Organizacja procesów gromadzenia zbiorów w bibliotekach kościelnych". Będąc w istocie wiodącą "biblioteką kościelną", podzieliliśmy się naszymi doświadczeniami i metodą gromadzenia księgozbioru w nowej rzeczywistości politycznej i ekonomicznej kraju, porównując jednocześnie nasze problemy z problemami mniejszych, uczestniczących w sesji bibliotek (W. Kapłan, E. Żelechowska, 1993). Omówiliśmy też dokładnie funkcjonowanie Działu Gromadzenia BU KUL (E. Żelechowska, 1993).

  Nie zawsze Oddział Gromadzenia BU KUL istniał w takiej formie jak dziś. Reorganizacja Oddziału, rozpoczęta w latach pięćdziesiątych przez Witolda Nowodworskiego trwała nie tylko do roku 1965 (W. Michalski, 1971, s. 70-71). w latach 1965 - 1988 Oddział obejmował sekcje:
1. Sekcję Akcesji, Kupna, Darów i Gratisów,
2. Sekcję Wymiany Zagranicznej,
3. Sekcję Dubletów i Druków Zbędnych oraz Wymiany Krajowej.
  W 1989 roku trzecia część działu podzielona została na Sekcję Dubletów i Sekcję Wymiany Krajowej.
W 1998 roku, między innymi z powodu przyznania w listopadzie 1996 roku Bibliotece Uniwersyteckiej KUL egzemplarza obowiązkowego, Sekcja Akcesji, Kupna, Darów i Gratisów została podzielona na Sekcję Zakupu Książki Obcej oraz Sekcję Książki Polskiej, która z kolei wchłonęła Sekcję Wymiany Krajowej i rozbudowała (istniejący dotychczas w formie szczątkowej) referat egzemplarza obowiązkowego.
  W 2001 roku Sekcja Wymiany Zagranicznej i Sekcja Zakupu Książki Obcojęzycznej połączone zostały w jeden dział nazwany Sekcją Gromadzenia Zbiorów Obcych.
  Tak w skrócie wygląda dotychczasowa reorganizacja Oddziału Gromadzenia w naszej Bibliotece.

Proweniencja widoczna na odwrocie karty tytułowej każdego nabytku wskazuje na sposób nabycia i pochodzenie. Wpływające do naszej Biblioteki materiały biblioteczne pochodzą nie tylko z zakupu i z egzemplarza obowiązkowego (ten dotyczy wydawnictw krajowych - T. Szpakowska, 2002, s. 19-22), ale w dużej mierze z  darów, z gratisów oraz z wymiany. Z innych form wpływu wspomnę o depozycie i zwrotach za zagubioną lub zniszczoną książkę oraz publikacje własne lub wytworzone w bibliotece (np. kserokopie).

  W razie uzupełniania zbiorów przez zakup na aukcji antykwarycznej, musimy liczyć się z ustawowym pierwszeństwem zakupu egzemplarza przez Bibliotekę Narodową i Bibliotekę Jagiellońską, oraz - oczywiście - z aukcyjną ceną.

  Biblioteki, zgodnie z zaleceniami zawartymi w Instrukcji nr 1 z 15 maja 1984 roku (Dz. Urz. MKiS nr 7/1984, poz. 34 oraz Dz. Urz. MKiS nr 3/1973, poz. 21) prowadzą ewidencję zbiorów, zarówno wpływów, jak i ubytków:
- sumaryczną czyli wstępną, ujmującą całe partie wpływu,
- szczegółową (jednostkową), rejestrującą każdy dokument
  (tu uwaga: jednostką ewidencyjną w Polsce jest wolumin jako jednostka introligatorska),
- oraz finansowo-księgową wpływów i ubytków.

Ewidencją zajmuje się Oddział Gromadzenia. Faktycznie są to czynności administracyjno-bibliotekarskie, które mają na celu wykaz zbiorów do statystyk, kontroli, dla informacji o stanie i wartości zasobów, o zmianach w strukturze zbiorów.

  W naszej Bibliotece prawie cały wpływ do Oddziału Gromadzenia przechodzi przez rejestr przybytków, stąd istnieje Referat rejestru. Prawie cały - ponieważ nie obejmuje on prenumeraty krajowej do zbiorów Biblioteki i dla potrzeb wymiany zagranicznej, nie obejmuje również protokołów ubytków i operacji finansowych Sekcji Dubletów.
  Ponadto referat ten nie rejestruje (choć powinien) wpływu czasopism zagranicznych otrzymywanych w ramach wymiany zagranicznej i w formie darów zagranicznych. A przecież ewidencji sumarycznej podlegają absolutnie wszystkie, przyjęte przez bibliotekę materiały, niezależnie od rodzaju wpływu i właśnie rejestr przybytków z fotograficzną dokładnością powinien utrwalić każdą jednostkę.

  Otrzymywanym materiałom musi towarzyszyć dowód wpływu. W razie braku takiego dokumentu sporządzamy szczegółowy spis wpływu z określeniem wartości każdego elementu. Dokumenty te (lub ich kopie) stanowią u nas załączniki do rejestru przybytków. Wiedzę o wartości zbiorów, o ich wielkości i zachodzących zmianach (np. ubytki) uzyskujemy dzięki ewidencji finansowo-księgowej oraz na podstawie sporządzanych zestawień statystycznych i sprawozdań.

  Gdy o statystyce mowa, należy wspomnieć, że istnieją zalecenia UNESCO (opublikowane w 1970 r.) w sprawie międzynarodowej normalizacji statystyki bibliotecznej, które powoli przyjmowane są przez biblioteki. w Polsce dane statystyczne dotyczące bibliotek gromadzi i opracowuje Główny Urząd Statystyczny. Statystyka biblioteczna (sprawozdania) umożliwia kierownictwu biblioteki jakościową i ilościową kontrolę oraz ocenę pracy całej instytucji, jej komórek organizacyjnych i pracowników. Ujmując ilościowo fakty i zjawiska występujące w bibliotece, dostarcza informacji potrzebnych do planowania polityki bibliotecznej. Dzięki statystyce poznajemy aktualny stan biblioteki. Analizując zebrane dane i zestawienia, możemy, między innymi, poznać tendencje rozwoju i miejsce, jakie biblioteka zajmuje w systemie biblioteczno-informacyjnym. Zebrane od poszczególnych pracowników dane statystyczne opracowane są częściowo w referacie rejestru.

Jest jeszcze jedna, bardzo potrzebna w naszej Bibliotece, kontrola zbiorów zwana inwentaryzacją (w języku bibliotecznym - skontrum), dzięki której wiemy, które sygnatury, które materiały biblioteczne faktycznie mogą być udostępniane. Skontrum przeprowadzane jest wprawdzie w Oddziale Przechowywania Zbiorów, ale ujawnia ono braki względne (tzn. możliwe do odzyskania) i braki bezwzględne (nie odnalezione w ciągu dwóch lat), które, jeśli zachodzi taka potrzeba, w ramach uzupełniania znów pozyskujemy do zbiorów.

Omówione wyżej czynności są typowe dla Oddziału Gromadzenia. Zwykle oddziały dzielą się na sekcje, te z kolei na referaty. Sekcja gromadzenia literatury obcojęzycznej obsługiwana jest przez dziewięć osób i obejmuje siedem jednoosobowych referatów. w wykonaniu mniej skomplikowanych zadań pomagają studenci po II roku studiów Specjalizacji Bibliotecznej, którzy odbywają praktykę (50 godzin) w Dziale Gromadzenia i katalogują, tworząc rekordy nabytków w bazach akcesyjnych założonych w programie komputerowym MAK. Przeciętnie czterdziestu praktykantów w roku akademickim zasila zarówno Sekcję Gromadzenia Książki Polskiej, jak i naszą Sekcję Gromadzenia Zbiorów Obcojęzycznych - w sumie po 150 dni roboczych w każdym dziale.

  Na początku tego opracowania starałam się podać powód doboru gromadzonych przez Bibliotekę materiałów. Dział oprócz propagowania w świecie naukowego dorobku naszego uniwersytetu poprzez wymianę zagraniczną, odpowiada za każdy obcojęzyczny tytuł w zbiorach BU KUL. Sprowadzamy je w miarę możliwości szybko; każdy powinien być wartościowym nabytkiem (stąd uwzględnianie dezyderatów "fachowców uniwersyteckich") oraz wydawnictwem zdobytym możliwie najtaniej.

  Specjalizujemy się w archiwizowaniu w Bibliotece publikacji obcojęzycznych z dziedziny religioznawstwa i teologii w bardzo szerokim pojęciu (tzn. bierzemy kolejne, zmienione wydania). Marzeniem Dyrektora Ojca Romualda Gustawa było, aby Biblioteka nasza, pełniąc rolę Centralnej Biblioteki Religioznawczo-Teologicznej, z czasem uzyskała miano Narodowej Biblioteki Teologicznej i została biblioteką uniwersalną pod względem zbiorów teologicznych. Ponieważ ma charakter biblioteki naukowej, gromadzimy podręczniki i encyklopedie ze wszystkich dziedzin wiedzy oraz dzieła wiodące. Zabiegamy także o czasopisma z nowinkami naukowymi, informującymi o najnowszych osiągnięciach w dziedzinie teorii i praktyki.

Najważniejszym naszym zadaniem jest sprostać wymogom biblioteki uniwersyteckiej, więc mamy obowiązek tworzyć warsztat pracy dla naszych studentów i naukowców wszystkich naszych katedr, zgodnie z ich oczekiwaniami i zgodnie z profilem uczelni, ze szczególnym uwzględnieniem klasycznej literatury pięknej i jej przekładami. Oznacza to, że odpowiadamy za wzbogacanie zbiorów i za to, czego w nich nie ma (jeżeli nie ma, czytelnik może zapytać o powód zaistniałego braku).

  Dlaczego tak zabiegamy o literaturę obcą? Teraz, kiedy Biblioteka w pełni korzysta z dobrodziejstwa egzemplarza obowiązkowego i piśmiennictwo krajowe w zbiorach jest niemal kompletne, kiedy mamy bardzo mało funduszy a materiały obcojęzyczne są bardzo drogie? Naukowa biblioteka, oparta wyłącznie na literaturze krajowej, bez aktualnych wydawnictw obcojęzycznych, w krótkim czasie przestanie mieć charakter naukowy, straci swój prestiż i po prostu przestanie być ważnym ośrodkiem uniwersyteckim. Bibliotekarz, który szanuje myśl społeczną zawartą w książce, rozumie, że mimo kłopotów należy postarać się zachować skarby kultury i dorobek naukowy pokoleń w miarę obecnych możliwości. Trudniej jest przecież gromadzić zbiory (zwłaszcza literaturę obcą, na kieszeń polskiego czytelnika bardzo drogą), nie mając środków. Ale my mamy wypracowane i sprawdzone sposoby pozyskiwania potrzebnych w środowisku akademickim wydawnictw.

  Jednym ze sposobów pozyskiwania tanio publikacji obcojęzycznych jest organizowanie wystaw okolicznościowych. Najlepiej, jeśli literatura wystawiana (a następnie pozyskana dla Biblioteki) odpowiada tematycznie naszym zapotrzebowaniom. Na przykład w latach 1980 - 1997 pod patronatem Ambasady Francuskiej w Warszawie, która była (wraz z wydawcami francuskimi) współfundatorem, organizowano dziewięciokrotnie w Bibliotece KUL (mniej więcej co dwa lata) Wystawę Książki Francuskiej. Dzięki temu Biblioteka wzbogaciła zbiory najnowszymi naukowymi publikacjami francuskojęzycznymi. W styczniu 2003 roku tym razem Ambasada Szwajcarska zorganizowała duży dar od wydawców szwajcarskich, który w całości stanowił okolicznościową wystawę.

Najprostszym sposobem gromadzenia zbiorów jest zakup - może to być zakup promocyjny. Ostateczną decyzję o zakupie, tak pojedynczych tytułów, jak i serii lub czasopism, podejmuje zawsze Dyrektor Biblioteki Uniwersyteckiej KUL.

  W zasadzie Sekcja, w porozumieniu z Dyrekcją, odpowiedzialna jest za dobór literatury (przede wszystkim naukowej), zgodnie z założeniami i oczekiwaniami czytelników korzystających z Biblioteki, oraz za sposób pozyskiwania tejże literatury. Do kierownika należą: wybór albo wstępna akceptacja wyboru z ofert i z katalogów wydawniczych w poszczególnych referatach, obsługa zebranych dezyderatów i podpowiedzi od czytelników, przydział wydawnictw przekazywanych do zbiorów do poszczególnych księgozbiorów podręcznych oraz zakup książek od dystrybutorów krajowych i uzupełnianie tak zwanych dopisów.

  Sekcja nasza odpowiedzialna jest zatem za:
- wpływ czasopism obcojęzycznych,
- przyjęcie i wstępne opracowanie darów,
- obsługę kontaktów wymiennych oraz wstępne opracowanie sprowadzonych tą drogą wydawnictw,
- planowe uzupełnianie tytułów serii (wiele z nich kompletujemy, te zaś, które przekazywane są
  do czytelni Księgozbioru Teologicznego zamówiliśmy w ramach prenumeraty,
  pozostałe serie uzupełniamy według naszych, tematycznych potrzeb),
- uzupełnianie wydawnictw zwartych wielotomowych (w miarę możliwości finansowych),
- oraz za pozyskiwanie nowych tytułów czasopism, serii i pojedynczych opracowań.

Materiały przeznaczone do zbiorów nie mogą pójść do dalszego opracowania formalnego w biurze katalogowym, w opracowaniu rzeczowym i do księgozbiorów podręcznych bez proweniencji z ceną i bez znaków własnościowych Biblioteki (czyli pieczęci). Jeżeli książka jest w złym stanie technicznym, należy ją oprawić przed dalszym opracowaniem. W dużych ilościach (nie pierwszy już raz) trafiają do nas zaległe depozyty, które swego czasu przeznaczone zostały do tzw. Magazynu Aneksowego Biblioteki i nie zostały opracowane w porę, a które należy ponownie zweryfikować i tradycyjnie przygotować do dalszej drogi do magazynów bibliotecznych. Wśród tego typu materiałów znajduje się wiele druków dziewiętnastowiecznych. Ostatnio mówi się o przesunięciu granicy czasu określającej stary druk o  trzydzieści, a nawet o pięćdziesiąt lat - do 1850 roku.

  Po opracowaniu formalnym nowych nabytków jeszcze raz zastanawiamy się, które książki można udostępniać tylko na miejscu w czytelniach. Przeważnie są nimi podręczniki i pozycje szczególnie cenne (encyklopedie, słowniki itp.).

  Każde wydawnictwo, które wzbogaci nasze zbiory, wymaga weryfikacji z katalogami (kartkowym i komputerowym), z kartoteką dezyderatów, podlega wycenie i selekcji pod względem przydatności i musi być ujęte w ewidencji tak sumarycznej, jak i szczegółowej; jeśli jest darem, należy jeszcze za nie podziękować.

  Dlatego w dziale jest rejestr przybytków, który, jak już wspomniano, powinien z fotograficzną dokładnością rejestrować absolutnie każdą jednostkę wpływającą do Biblioteki i nadać proweniencję, czyli pierwszy znak własnościowy, zawierający informację o sposobie wpływu i źródle pochodzenia. Jeżeli jest to zakup, rachunek jest dokładnie sprawdzony, a następnie przygotowany wraz z kontrolką do uregulowania należności przez Kwesturę.

Referat obsługi bazy nabytków zajmuje się między innymi uzupełnianiem założonej w 1995 roku w programie komputerowym MAK do katalogowania bazy druków zwartych, przekazanych do dalszego opracowania (około 6000 rekordów rocznie) oraz pozycji zamówionych (kartoteka zamówień). Oddzielna baza (założona również w programie MAK w 1998 roku) zawiera ponad 4.000 opisów i obejmuje tytuły wpływających na bieżąco serii i czasopism. Natomiast każdy druk przeznaczony do Sekcji zasobów dubletowych i druków zbędnych otrzymuje odpowiednią adnotację.

  Przy ofertach, po wyborze tytułów, obowiązują kolejno (w konkretnym referacie) następujące prace:

• sprawdzenie w katalogach kartkowym i komputerowym,
• zamówienie ostatecznie wybranych pozycji,
• przekazanie do wpisu w kartotekę zamówień,
• przyjęcie zamówionych wydawnictw i wycena.

  Podobne prace wykonujemy przy zakupie (ale powinniśmy jeszcze znać cenę oraz ISBN: każdej interesującej nas książki; jeżeli nie znamy, informacje wyszukujemy w katalogach składowych).

  W referatach odpowiedzialnych za kontakty zagraniczne do prac wykonywanych stale należą:

• rozpakowanie poczty,
• odpowiedzi i podziękowania,
• reklamacje,
• formalne zamówienie nowych tytułów,
• kontrola ewentualnych rachunków,
• uaktualnienie bazy roboczej czasopism,
• wysyłka wydawnictw uczelnianych zgodnie z planem wymiany.

Z powodu wysyłki w Dziale jest również stanowisko pakowacza.

  Za pośrednictwem internetu informujemy czytelnika o nowych i ciekawych nabytkach obcojęzycznych w danym miesiącu. w naszym dziale też typujemy i tworzymy księgozbiory podręczne, najczęściej w porozumieniu z kierownikami tychże księgozbiorów.

  Aby bardziej przybliżyć charakter wykonywanej pracy w omawianej Sekcji, po przeprowadzeniu analizy arkusza statystycznego za 2002 rok, warto podać kilka szacunkowych obliczeń.

  W ostatnim roku do Biblioteki wpłynęło drogą wymiany zagranicznej 5.930 woluminów (w tym 3.790 czasopism) na sumę ponad 415 tys. zł, zaś w formie darów otrzymaliśmy 2.980 woluminów (w tym 2.496 czasopism) na sumę około 209 tys. zł.

  Wpływom towarzyszyła obfita korespondencja (w ciągu roku odpowiedziano na 936 listów oraz wysłano 757 listów w językach obcych). Ogólnie tą drogą pozyskaliśmy 8.909 woluminów na łączną sumę ponad 624 tys. zł.

  Natomiast w ramach wymiany wysłaliśmy około 7.300 woluminów publikacji polskojęzycznych na sumę ponad 118 tys. złotych. Doliczając 90 tys. zł opłat pocztowych, całość wysyłki kosztowała ponad 208 tys. zł.

  Na zakup publikacji i baz obcojęzycznych wydaliśmy 896 tys. zł, pozyskując około 5.760 jednostek. Doliczając wydawnictwa, nie tylko obcojęzyczne, otrzymane z innych źródeł, do Działu wpłynęło łącznie 30.297 woluminów o wartości szacunkowej około 1.933 tys. zł. Z tego do zbiorów Biblioteki przekazano 18.742 woluminy (w tym 11.010 zeszytów czasopism), natomiast 11.047 woluminów przekazaliśmy do dubletów i druków zbędnych (w tym dublety polskojęzyczne).

Ogółem opracowano 29.789 woluminów i w ramach wymiany (również krajowej) wysłano 9.282 woluminy o wartości około 148 tys. zł w około 1.200 paczkach. Do wysłania i opracowania pozostały materiały biblioteczne o wartości ponad 567 tys. zł.

  Jak widać, wykonujemy dość różnorodne prace w dziale pozyskiwania materiałów obcojęzycznych, od prozaicznych i żmudnych, do ciekawych kontaktów z całym światem.

  Dużo kłopotów mieliśmy ostatnio z prenumeratą czasopism. Otóż do końca 2001 roku zakup odbywał się w pakietach językowych. Prenumerata na 2002 rok objęta została obowiązkiem przetargu i w całości została zamówiona u jednego dostawcy. Wszystkie kupowane dla potrzeb KUL czasopisma obcojęzyczne zamawiane są za pośrednictwem osoby odpowiedzialnej za przetargi w uczelni.

Ostatnio w Sekcji utworzony został Referat obsługi prenumeraty czasopism. W 2003 roku w prenumeracie zamówiliśmy 1.194 tytuły. Referat zajmuje się ewentualnymi reklamacjami i obsługą finansową prenumeraty oraz przygotowaniem tytułów do nowego przetargu. Przy zakupie czasopism w niewielkim procencie odchodzimy od tradycyjnego gromadzenia. Wyszukujemy dla Biblioteki materiały w formie elektronicznej i informujemy o czasie dostępu do konkretnych czasopism w wersji elektronicznej. Współczesna biblioteka nie może działać sama, powinna współpracować z innymi bibliotekami. Wystarczy, że bardzo drogie czasopismo istnieje w zbiorach jednej biblioteki w kraju. W ten sposób ciężar finansowy zostanie rozłożony, a dzięki możliwościom internetu czasopismo jest dostępne. Jednak istnieją tu problemy natury prawnej, dotyczące prawa autorskiego, wynikające z dostępności publikacji w internecie.

  Konkretny wpływ z prenumeraty odnotowywany jest w roboczej bazie czasopism, tak jak dotychczas, według podziału pakietowego, przez referaty językowe: Referat anglojęzyczny, Referat słowiański, Referat niemieckojęzyczny i Referat romański.

  Konwencja paryska z grudnia 1958 roku (Polska przystąpiła do niej w 1971 roku - Dz. Ustaw nr 8/1971, poz. 88) reguluje międzynarodową wymianę wydawnictw. Często biblioteki naukowe prowadzą wymianę wydawnictw z instytucjami spoza kraju na podstawie dwustronnych porozumień. Wymiana ma na celu z jednej strony wzbogacenie zbiorów bibliotecznych w (częstokroć) unikatowe wydawnictwa, z drugiej, propagowanie osiągnięć nauki polskiej w licznych krajach świata.

  Oto kilka danych dotyczących ilości obcojęzycznych wydawnictw ciągłych nabywanych do zbiorów BU KUL za pośrednictwem naszej Sekcji. Ponieważ wiele serii otrzymujemy wraz z tytułami czasopism, razem do Biblioteki wpływało (nie licząc ponad 200 tytułów dopisów), 3.557 tytułów. Mając na uwadze ograniczenia finansowe Biblioteki, po generalnej i wielokrotnej weryfikacji czasopism i serii, zmniejszono o 8,2 % ilość wpływów - do 3.261 tytułów.

Referaty zajmujące się kontaktami zagranicznymi odpowiadają również (nie licząc druków zwartych pozaseryjnych) za wpływ wydawnictw ciągłych w formie darów i w ramach wymiany. Najwięcej takich darów otrzymują referaty anglojęzyczny (248) i romański (236), najmniej referat słowiański (71). Oznacza to, że z darów mamy zapewniony wpływ 779 tytułów wydawnictw ciągłych. Z wymiany otrzymujemy najwięcej tytułów przez referaty romański (469) i słowiański (391) w sumie drogą wymiany sprowadzamy razem 1.288 tytułów czasopism i serii. Wymienione referaty odpowiadają więc za wpływ 3.261 tytułów łącznie z prenumeratą. W formie darów i w ramach wymiany sprowadzamy 2.067 tytułów, w tym z darów 779, a z wymiany – 1.288.

Teraz jeszcze krótka charakterystyka samych kontaktów wymiennych. Wymiana oznacza pozyskiwanie wydawnictw obcych bez ich zakupu. Biblioteka nasza od zawsze miała trudności finansowe, a dodatkowo w czasach powojennych (aż do 1989 roku) ogromne problemy ze zdobyciem literatury obcojęzycznej. Dlatego pomyślano o utworzeniu specjalnej komórki dla zdobywania wydawnictw zagranicznych. Początkowo (w okresie międzywojennym) istniała możliwość kontaktów zagranicznych poprzez Biuro Międzynarodowej Wymiany Wydawnictw, które działało za granicą przez polskie konsulaty. W taki sposób od 1921 roku KUL zorganizował wymianę zagraniczną. Pomógł Rząd, przyznając 50% zniżki od taryfy przesyłkowej na paczki wysyłane z polską literaturą. Pierwsze kontakty zagraniczne nawiązano z Francją, Stanami Zjednoczonymi i Wielką Brytanią w 1922 roku. Później rozszerzono wymianę na kraje skandynawskie, Niemcy, Włochy, Czechosłowację, Związek Radziecki. Po II wojnie światowej w 1949 roku powstał w gmachu KUL tak zwany "Dział Książki", który miał zaopatrywać biblioteki zakładowe w literaturę również obcojęzyczną, uzyskaną w ramach wymiany. Taki stan trwał do 1952 roku. Wtedy powrócono, tym razem już w gmachu Biblioteki, do zaniedbanej trochę tradycji wymiany zagranicznej tak, że z szesnastu kontaktów wymiennych w 1954 roku, po pięciu latach, w 1959 roku, mówi się już o trzystu trzynastu stałych kontaktach. W 1969 roku mieliśmy kontakty wymienne z instytucjami w czterdziestu i jednym państwie, w tym w dwudziestu dwóch państwach europejskich. Liczba stałych ofiarodawców wynosiła 226, a kontaktów wymiennych - 428 (I. Sudrawska, 1971, s. 81).

W historii działu wymiany bywało, że był jednym z działów gromadzenia, podlegającym bezpośrednio Dyrekcji; był też czas, że istnienie sekcji było utajnione. Po 1969 roku literaturę obcojęzyczną zdobywano głównie za pośrednictwem Sekcji Wymiany Zagranicznej. Dlatego nawiązano maksymalną, szacowaną na kilka tysięcy, ilość kontaktów nie tylko wymiennych. Po zmianie opcji politycznej w Polsce w 1989 roku, liczba kontaktów zagranicznych zaczęła się zmniejszać. Uznano w świecie, że nadszedł czas, aby traktować naszą Bibliotekę po partnersku, że mamy już pełny dostęp do obcojęzycznej literatury fachowej i możemy sobie potrzebną książkę po prostu kupić. Istniejąca (w niezmienionej formie od 1959 roku) Sekcja Wymiany Zagranicznej w 2001 r. wchłonęła - pozostałą po "rozłamie" w Sekcji Akcesji, Kupna, Darów i Gratisów komórkę - Sekcję Zakupu Książki Obcej; - razem stworzyły jeden dział o nazwie Sekcja Gromadzenia Zbiorów Obcych.

  Nadal jednak sieć kontaktów zagranicznych Biblioteki obejmuje wszystkie kontynenty łącznie 60 państw. W Europie – 34 państwa, w Azji – 14, w Afryce – 2, w obu Amerykach – 7 państw a w Australii i Oceanii – 3 państwa. W sumie prowadzimy wymianę z 1.119 instytucjami. Żywych kontaktów wymiennych jest 621. Nadal pamięta o naszej Bibliotece 308 ofiarodawców. Nie licząc 190 tzw. kontaktów sporadycznych (przypadkowych), referaty obsługują 929 stałych kontaktów.

  Pracownicy obsługujący referaty językowe, aby sprostać zadaniom muszą dobrze znać języki obce. Wciąż zasięg kontaktów Biblioteki jest ogromny i rozciąga się na wszystkie kontynenty. Po rozpadzie Związku Radzieckiego, Jugosławii i  Czechosłowacji powstały nowe państwa i dlatego liczba państw europejskich, w których mamy kontakty wymienne wzrosła do 34 (Austria, Belgia, Białoruś, Bośnia, Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Jugosławia, Litwa, Luksemburg, Macedonia, Malta, Niemcy, Norwegia, Portugalia, Rosja, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwajcaria, Szwecja, Ukraina, Watykan, Węgry, Wielka Brytania i Włochy). Natomiast państwa z innych kontynentów, w których mamy po kilka kontaktów wymiennych i z którymi owocnie korespondujemy, to między innymi:

- w Azji 14 państw (Bangladesz, Chiny, Cypr, India, Iran, Izrael, Japonia, Korea, Liban, Pakistan,
 Singapur, Sri Lanka, Tajlandia, Tajwan);
- w Afryce 2 państwa (Republika Południowej Afryki, Zair);
- w Ameryce Północnej 3 państwa (Kanada, Meksyk i Stany Zjednoczone);
- w Ameryce Południowej 4 państwa ( Argentyna, Brazylia, Chile, Kolumbia);
- w Australii i Oceanii 3 państwa (Australia, Filipiny i Nowa Zelandia).
  Prowadzimy wymianę z ośrodkami polonijnymi w siedmiu państwach (Australia, Bułgaria, Finlandia, Kanada, Stany Zjednoczone, Węgry i Wielka Brytania).

W referacie anglojęzycznym mamy kontakty wymienne i tzw. darowe (otrzymujemy wszystko w darze, bez zobowiązań z naszej strony) z wieloma krajami. Najważniejsze są "żywe" kontakty:
- ze Stanami Zjednoczonymi – 80 kontaktów wymiennych i 29 kontaktów darowych,
- z Wielką Brytanią – 16 kontaktów wymiennych i tyle samo darowych,
- z Kanadą – 9 kontaktów wymiennych i 4 darowe,
- z Australią – 2 kontakty wymienne i jeden darowy,
- z krajami Azji (Chiny, Korea, Japonia, Pakistan i inne)
i z innymi krajami w świecie – razem 28 kontaktów wymiennych oraz 18 kontaktów darowych.

  Największy kontakt mamy z Library of Congress – wysyłamy prawie wszystkie publikacje KUL. Otrzymujemy książki, najczęściej z list dubletowych. Niestety, tym razem otrzymaliśmy smutną informację, że w 2003 roku będziemy mogli sobie z ich list dubletowych wybrać tylko 99 publikacji. Jeżeli nasza wysyłka się zwiększy, powiększą limit - ale dopiero w przyszłym roku. Prawdopodobnie nie bez naszej winy podjęli taką decyzję. Za długo kazaliśmy im czekać na nasze publikacje. Mieliśmy wewnętrzne problemy w referacie i wysyłka bardzo się opóźniła. Ponieważ Kwestura dozuje pieniądze na zakup znaczków pocztowych, gotowe już paczki muszą oczekiwać w kolejce na ekspedycję.

  Najlepsze kontakty mamy z British Library i z Bodleian Library. Wysyłamy wiele czasopism i publikacji książkowych, pozyskując w zamian wiele cennych publikacji.
  Istnieją też kontakty tzw. małe, w których otrzymujemy i wysyłamy niewiele oraz kontakty sporadyczne, nawet z bardzo "egzotycznymi" krajami, jak Grecja, Sri Lanka, Hong Kong, Norwegia, Finlandia czy też Indie, Bangladesz, Singapur, Nowa Zelandia, RPA, Iran, Tajwan.
  Do niedawna było około 460 takich kontaktów; obecnie działa ponad 300 małych kontaktów wymiennych i darowych.

Do referatu przynależą kontakty z Polonią. z dwunastu ośrodków otrzymujemy 34 tytuły czasopism polonijnych. Najlepszy nasz kontakt jest z Biblioteką Polską w Londynie.
Z terenu Stanów Zjednoczonych na uwagę zasługują:
Polish-American Liturgical Center – The Orchard Lake Schools w Orchard Lake,
Polish Institute of Arts and Sciences in America w Nowym Jorku
i Ukrainian Research Institute w Cambridge w stanie Massachusetts.

W referacie słowiańskim pozyskujemy 391 tytułów czasopism w ramach stałej wymiany publikacji z 96 instytucjami w zamian za wysyłkę publikacji (głównie z KUL). Około 20 punktów to kontakty nieregularne lub przypadkowe. Najwięcej kontaktów mamy: w Czechach – 10, na Ukrainie – 8, w Słowacji – 7, na Litwie – 5, w Chorwacji – 4, w Rosji – 4, na Słowenii – 2. Pojedyncze, ważne kontakty funkcjonują z Białorusią, Bułgarią, Estonią, Finlandią, Jugosławią, Macedonią i Węgrami.

  Do ważniejszych kontaktów zaliczamy:
Na Białorusi - Nacional’naja Biblioteka Republiki Belarusi w Mińsku;
w Bułgarii - Narodna Biblioteka "Kiril i Metodij" w Sofii;
w Chorwacji - Hrvatska Akademija Znanosti in Umetnosti w Zagrzebiu;
w Czechach -
- Akademie Ved Česke Republiky Knihovna w Pradze;
- Narodni Knihovna w Pradze;
- Slovanska Knihovna pri Narodni knihovne Česke republiky w Pradze;
na Litwie -
- Lietuvos Mokslu Akademijos Biblioteka w Wilnie;
- Lietuvos Nacionaline Martyno Mažvydo Biblioteka w Wilnie;
- Vilniaus Universiteto Biblioteka w Wilnie;
w Rosji -
- Institut Naučnoj Informacii (Rossijskaja Akademija Nauk) w Moskwie;
- Rossijskaja Gosudarstvennaja Biblioteka w Moskwie;
- Rossijskaja Nacional’naja Biblioteka w Petersburgu;
- Vserossijskaja Gosudarstvennaja Biblioteka Inostrannoj Literatury w Moskwie;
w Słowacji -
- Slovenska Akademia Vied, ustredna knižnica w Bratysławie;
- Slovenska Narodna Knižnica – Matica Slovenska w Martynie;
- Trnavska Univerzita w Trnawie;

- Ustredna knižnica Univerzity Komenskeho (Filozoficka fakulta) w Bratysławie;
w Słowenii -
- Slovenska Akademija Znanosti in Umetnosti (Biblioteka) w Ljubljanie;
- Narodna in univerzitetna knjižnica w Ljubljanie;
na Ukrainie -
- Akademia Nauk Ukrainy, Central’na Naukowa Biblioteka w Kijowie;
- Lviv Theological Academy we Lwowie.

W referacie niemieckojęzycznym utrzymujemy kontakty wymienne z najważniejszymi ośrodkami naukowymi (ok. 250) Niemiec. Są to biblioteki uniwersyteckie w Tybindze, w Göttingen, w Hamburgu, w Erlangen, w Halle, w  Berlinie, w Monachium, w Jenie i w Mainz. Publikacje niemieckie w ramach wymiany i darów wpływają do nas także z poszczególnych redakcji wydawnictw, samodzielnych instytutów naukowych i od osób prywatnych. W Austrii współpracujemy z dwunastoma ośrodkami.

  Od trzydziestu lat mamy ścisłe kontakty z firmą Kubon und Sagner w Monachium. Najpierw była to wymiana publikacji. Obecny kształt kontaktu to obsługa czasopism z niemieckiego obszaru językowego i wysyłka prawie wszystkich tytułów wydawanych przez Towarzystwo Naukowe KUL oraz Wydawnictwo KUL.

  Deutsche Forschungsgemeinschaft z Bonn finansuje dla Biblioteki ponad 50 tytułów czasopism i serii. W zamian wysyłamy wydawnictwa naszej Uczelni i realizujemy specjalne zamówienia na wydawnictwa Uniwersytetu im. Marii Curie Skłodowskiej.

  Z Herder-Institut w Marburgu otrzymujemy kilka tytułów czasopism. Oprócz tradycyjnej wysyłki, wysyłamy także prace Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej. Publikacje te otrzymują od nas także inne ośrodki naukowe zajmujące się tematyką słowiańską.

  W gromadzeniu zbiorów pomagały nam niemieckie fundacje. W ostatnich latach zakup książek teologicznych finansowała nam Fundacja Katolików Niemieckich "Renovabis" z Freising. Swój wkład mają też fundacje Konrad Adenauer-Stiftung i Robert Bosch-Stiftung.

Referat romański utrzymuje kontakty z ponad 450 instytucjami zagranicznymi. Są to głównie biblioteki uniwersyteckie oraz instytuty naukowe.
  Najbardziej ożywiona wymiana publikacji ma miejsce z Włochami, Francją i Belgią. Kontakty, które zasługują na wyróżnienie, to:
- Bibliotheque Nationale de France w Paryżu (kontynuacja 23 tytułów),
- Katholieke Universiteit Leuven w Leuven (zapewnione 18 tytułów),
- Universitetsbiblioteket w Nijmegen (przeważnie książki),
- Universite Cattolica del Sacro Cuore w Mediolanie (kontynuacja 30 tytułów),
- Universitetsbiblioteket w Uppsali (zapewnione 14 tytułów).
  W zamian za otrzymywane książki i czasopisma wysyłamy do tych ośrodków publikacje KUL oraz sporadycznie czasopisma kupowane na zamówienie.
  Z kontaktów darowych na uwagę zasługuje Ambasada Francji, która razem z wydawcami francuskimi zorganizowała w naszej Bibliotece dziewięć wystaw książki francuskiej.

 

Kontakty zagraniczne i ilość tytułów w kontynuacji w 2002 roku

 

Kontakty zagraniczne i ilość tytułów w kontynuacji w 2002 roku

Charakter	Referat	Angielski	Niemiecki	Romański	Słowiański	RAZEM
Wymiana	otrzymane	214	214	469	391	1.288
	kontakty	147	118	300	56	621
Dary stałe	otrzymane	248	224	236	71	779
	kontakty	68	120	100	20	308
Sporadyczne	otrzymane	zwarte	zwarte	zwarte	zwarte	zwarte
	kontakty	100	20	50	20	190
Ogółem	otrzymane	462	438	705	462	2.067
Kontakty	ilość	315	258	450	96	1.119
Prenumeraty	tytuły	406	469	75	244	1.194
Razem	otrzymane	868	907	780	706	3.261

 

Wyżej wymienione referaty językowe w dalszym ciągu zajmują się wymianą zagraniczną i korespondencją ze stałymi ofiarodawcami. w interesie Biblioteki jest, aby z uczelnianą, naukową literaturą dotrzeć do jak największej ilości ośrodków naukowych. Oprócz Biblioteki Kongresu USA, zagraniczne biblioteki nie kupują w zasadzie polskich książek, dlatego czytelnicy zagraniczni, którzy interesują się polskimi osiągnięciami naukowymi, najczęściej korzystają z wydawnictw docierających zarówno na Zachód, jak i na Wschód w drodze wymiany. Pochodzenie polskich książek w bibliotekach wielu państw uwidocznione jest w ich katalogach komputerowych (Biblioteka Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2002, s. 4). Zgodnie z zapotrzebowaniem referatów gromadzimy tzw. wieloegzemplarzówkę czterdziestu pięciu tytułów (w 2002 roku 11.518 wol.), wydawanych przez wydawnictwa KUL: Towarzystwo Naukowe KUL i Wydawnictwo KUL (do 2001 roku - Redakcja Wydawnictw KUL) oraz stu dwudziestu tytułów krajowych pozauczelnianych (w 2002 roku 1.237 wol.), nie licząc wydawnictw pozaseryjnych. Biorąc pod uwagę częstotliwość ukazywania się czasopism, w skali rocznej przewidujemy wpływ około 8.397 woluminów. Niestety, serie są nieprzewidywalne; ponieważ kilkanaście serii nie wydało w 2002 roku żadnej publikacji, zamiast planowanej ilości wydawnictw KUL rozesłaliśmy tylko 7.541 woluminów. Ponieważ musimy rozliczać się nie tylko finansowo, ale również z dystrybucji powierzonego materiału, czyli zgromadzonych wieloegzemplarzowych publikacji, rejestrujemy każdy tytuł lub zeszyt czasopisma z informacją o ilości egzemplarzy tradycyjnie na kartach w wewnętrznej kartotece przybytków. Na kartach tych odnotowane są, często wraz z informacją o odbiorcy, wysłane już pozycje i jednocześnie odliczony ubytek. Taki sposób ewidencji jest prosty i czytelny nawet dla pracowników spoza naszego działu. Posiadane przez Bibliotekę zasoby dubletowe oraz wydawnictwa uczelniane są, jak widzimy, bardzo dobrym towarem wymiennym za literaturę naukową "produkowaną" przez inne uczelnie zarówno w Polsce, jak i za granicą. Należy tylko energicznie wziąć się za sporządzanie naszych ofert dubletowych oraz ożywić korzystne kontakty.

Wielokrotnie zastanawialiśmy się nad "opłacalnością" wymiany, zwłaszcza, że opłaty pocztowe ustawicznie drożeją. Dokładnie liczymy wartość otrzymywanych taką drogą wydawnictw i porównujemy z pełnym kosztem całej wysyłki. Ważną sprawą jest zminimalizowanie kosztów wysyłki. Według wstępnych obliczeń wysyłka w formie listu (do jednego kilograma) jest o wiele tańsza w kraju niż tradycyjne wielokilogramowe paczki (przeciętnie cena wysyłki pięciokilogramowej paczki za granicę kosztuje 100 zł). W Polsce list o wadze do 1 kg kosztuje 2,70 zł; podobny za granicę - 21,20 zł. Wydaje się, że wysyłka w workach po kilka paczek łącznie (razem do 30 kg) jest najtańsza, bo cena wysyłki w worku nie przekracza 150 zł ). Ale nie do wszystkich państw można wysyłać paczki łączone i nie zawsze zachodzi taka konieczność. W roku 2002 wysłano 9.282 woluminy w 1.162 paczkach.
  Do opłat pocztowych należy jeszcze dodać wartość wysyłki. Na przykład koszt całego zakupu dla potrzeb wymiany w 2002 roku wynosi szacunkowo ponad 130 tys. zł. Dzięki wysyłce łączonej, faktycznie opłaty pocztowe kosztowały Bibliotekę tylko około 90 tys. zł.

  Zamawiając książki dla potrzeb wymiany zagranicznej pamiętamy też o potrzebach wymiany krajowej. Tylko w 2002 roku do Sekcji Wymiany Krajowej przekazaliśmy 1.984 woluminy (w tym 1.648 wol. wydawnictw seryjnych) o wartości ponad 30 tys. zł.

  Co robić, jeżeli nie rozesłaliśmy wszystkich egzemplarzy i pozostały spore zapasy? Takie pytanie powstaje zwłaszcza pod koniec roku kalendarzowego, kiedy to przygotowujemy protokół zdawczo-odbiorczy zasobów niezagospodarowanych i tak zwanych nadwyżek. Jak zapobiec powstawaniu tego rodzaju zapasów? Książki takie, jako wieloegzemplarzowe, nowe dublety przekazujemy wraz z kartoteką do Sekcji Dubletów.

Nadwyżki powstają z kilku powodów. Zmiany polityczne (a jeszcze bardziej ekonomiczne) oraz ustawiczny wzrost cen książek i kosztów wysyłki, coraz częściej powodują, że dany kontakt wymienny zamiera, staje się nieopłacalny nie tylko dla naszej Biblioteki. W ten sposób zgromadzone wcześniej według zapotrzebowania tytuły okazują się niepotrzebnym zasobem.

  Rektorat KUL, chcąc zobligować Bibliotekę do rozpropagowania dorobku naukowego naszego środowiska (każda biblioteka uniwersytecka ma obowiązek takiej promocji nauki), zobowiązał podległe wydawnictwa do przekazywania Bibliotece nawet po 200 egzemplarzy każdego zeszytu z ukazujących się tytułów czasopism. Taka decyzja natychmiast spowodowała wzrost ilości gromadzonych publikacji, których nie udaje się zagospodarować (wysłać), przez co stają się niepotrzebne.

  Sekcja nasza była zasobna w duże nadwyżki również z lat ubiegłych, dlatego mogliśmy obdarować nasze Biblioteki Zakładowe nie tylko 350. woluminami wydawnictw ciągłych nowych, ale i uzupełnić ich księgozbiory starszymi wydaniami. W sumie w ciągu ostatnich dwóch (2001 - 2002) lat przekazano do bibliotek zakładowych 2.072 woluminy. Przeciętna szacowana wartość publikacji wynosi 15,36 zł; oznacza to, że do bibliotek zakładowych przekazaliśmy materiały o wartości około 32 tys. zł.

  Wracając do pytania o opłacalność kontaktów zagranicznych, uważamy, że dopóki polska książka jest tańsza niż obcojęzyczna, przy zamianie egzemplarza za egzemplarz, w dalszym ciągu wymiana jest dla naszej Biblioteki transakcją korzystną.

  Z powodu wzrostu ceny książek i z braku dostatecznych funduszy na zakup wydawnictw, biblioteki polskie szukają tak przyczyn tej niekorzystnej dla rozwoju nauki sytuacji, jak i możliwych rozwiązań. Na ogólnopolskiej konferencji bibliotekarskiej w Chełmie i w Okunince we wrześniu 2002 r. wygłoszony został referat Anny i Jacka Osiewalskich z Akademii Ekonomicznej w Krakowie pt. "Ekonometryczne modelowanie kosztów polskich bibliotek publicznych", oparty na analizie danych z ponad 300 bibliotek publicznych w kraju. Autorzy wyliczyli wpływ poziomu nakładów finansowych na efekty czytelnictwa w poszczególnych bibliotekach.

  Przy różnorodności prac wykonywanych w Oddziale Gromadzenia Biblioteki Uniwersyteckiej KUL, w ramach dalszej komputeryzacji, dobrze byłoby zakupić wreszcie, któryś z dostępnych na rynku (nawet krajowym) systemów umożliwiających obsługę zakupu książek drogą internetową. Oczywiście, bazy robocze zawierające propozycje wydawnicze przygotowane przez sekcje gromadzenia powinny być widoczne w tym systemie. Możliwe jest przecież opracowanie lub zakup programu akcesji, który umożliwia kontrolę wpływu, przeprowadzenie wpisu książek do inwentarzy oraz wydruk potrzebnych raportów. Opieram się tu na informacji zamieszczonej w "Bibliotekarzu" przez pracownika Biblioteki Publicznej m. st. Warszawy Dzielnicy Wola (E. Florek, 2003, s. 17).

Elżbieta Żelechowska

 

Bibliografia

Biblioteka Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Opracowanie zbiorowe pod red. R. Marciniaka, Poznań 2002, s. 24;
Biblioteka Uniwersytecka KUL 1918-1970, Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne (dalej ABMK) 23: 1971, s. 19-212;
Bibliotekarstwo. Wyd. 2, uzup. i rozszerzone. Pod red. Z. Żmigrodzkiego, Warszawa 1998, s. 458;
Dzierzkowska D.: Z doświadczeń Biblioteki Uniwersyteckiej KUL w zakresie gromadzenia księgozbioru teologicznego,
    ABMK 44: 1982, s. 61-72;
Florek E.: Szanse SOWY, Bibliotekarz 2: 2003, s. 13-17;
Gustaw R.: Rola i znaczenie Biblioteki, ABMK 23: 1971, s. 19-29;
Kapłan W., Żelechowska E.: Problemy, doświadczenia i metody gromadzenia księgozbioru, ABMK 62: 1993, s. 207-212;
Michalski W.: Oddział Gromadzenia i Uzupełniania Zbiorów w latach 1944-1970, ABMK 23: 1971, s. 69-79;
Sudrawska I.: Sekcja Wymiany Zagranicznej, ABMK 23: 1971, s. 80-86;
Szpakowska T.: Gromadzenie księgozbioru bibliotecznego po wejściu ustawy o egzemplarzu obowiązkowym
    dla Biblioteki KUL , ABMK 77: 2002, s. 19-22;
 Walczak M.: Znaczenie Biblioteki KUL dla rozwoju nauk teologicznych, Bibliotekarz 54: 1987 nr 1-2, s. 59-62;
Żelechowska E.: Funkcjonowanie działu gromadzenia, ABMK 62: 1993, s. 195-206.