Biblioteka Uniwersytecka

Z wielką radością ogłaszamy, że patronem roku 2024 w Bibliotece Uniwersyteckiej KUL został doktor Zygmunt Klukowski (ur. 25.01.1885, zm. 23.11.1959).

To dla nas zaszczyt, że księgozbiór i zachowane archiwum, dokumentujące całokształt dokonań tego niezwykłego Człowieka, znalazło się w naszej Bibliotece. Bogatym życiorysem Zygmunta Klukowskiego można obdarzyć kilka osób. Był postacią wybitną, niemalże renesansową. Choć jego życie nie zawsze układało się szczęśliwie, pozostawił po sobie ogromny dorobek.

21 lutego - Pokaz materiałów archiwalnych dr. Zygmunta Klukowskiego

dr Arkadiusz Adamczuk przeprowadzi pokaz w Czytelni Zbiorów Specjalnych o godz. 14:00

O życiu i działalności Zygmunta Klukowskiego mówił kierownik Oddziału Zbiorów Specjalnych BU KUL, dr Arkadiusz Adamczuk:

Doktor Klukowski pochodzi z rodziny ziemiańskiej. Jako dziecko mieszka z rodzicami w Odessie, potem w Moskwie, gdzie po ukończeniu gimnazjum i podejmuje studia medyczne, kontynuowane w Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Wiąże się wówczas z PPS i organizacją Spójnia. Podczas I wojny Światowej służy w armii rosyjskiej jako lekarz.

Po zakończeniu wojny, w 1919 roku, przenosi się do Szczebrzeszyna. Obejmuje tutaj posadę dyrektora szpitala miejskiego im. Św. Katarzyny i otwiera swoją własną praktykę. Doktor Klukowski nie zamierza jednak ograniczać się do leczenia ludzi, choć i to czyni z zaangażowaniem i przy pomocy najnowszych znanych sobie metod, podnosząc świadomość zdrowotną mieszkańców Szczebrzeszyna i okolic.

Angażuje się w życie kulturalne regionu, który wybrał na swój mały świat. Zbiera materiały do historii Zamojszczyzny i Roztocza, do dziejów opieki medycznej w dobrach Zamojskich i Radziwiłłów, pasjonuje się historią i etnografią. Z jego inicjatywy powstaje w Zamościu, w 1925 roku, muzeum regionalne, które zasila własnymi zbiorami.

Kocha i zbiera książki. Jest członkiem m.in: Rady Bibliofilskiej, Towarzystwa Miłośników Książki w Krakowie, Klubu Dobrej Książki w Warszawie. Z jego inicjatywy powstaje w Zamościu Koło Miłośników Książki. Wśród dokonań Klukowskiego, w oparciu o działaczy tegoż gremium, reaktywowana zostaje biblioteka miejska w Zamościu. Redaguje on również, na najwyższym poziomie edytorskim, „Tekę Zamojską” – czasopismo poświęcone historii i kulturze regionu.

Wszystkie te działania przerywa wybuch II wojny światowej. Zygmunt Klukowski bardzo szybko angażuje się w działalność konspiracyjną w ZWZ-AK. Jako lekarz leczy chorych i rannych partyzantów. Stara się pomagać ludności na wszelkie możliwe sposoby. W tym czasie powstaje najważniejsze chyba dzieło Doktora ze Szczebrzeszyna. Dzienniki z lat okupacji. Pisana na bieżąco relacja z codzienności okupacyjnej nocy w małym miasteczku i jego okolicach. Autor stworzył w nich swoistą panoramę dziejów Szczebrzeszyna i jego okolic (zwłaszcza terenu Roztocza) w okresie dla jego dziejów niezwykle trudnym. Opisuje wydarzenia, których sam był świadkiem, bądź o nich słyszał. Dotyczą one trudnej codzienności okupacyjnej, zbrodni niemieckich i represji komunistycznych, szczególnie intensywnej działalności konspiracyjnej i partyzanckiej na terenie Zamojszczyzny, w Puszczy Solskiej i w Lasach Janowskich, notuje nazwiska i losy liderów lokalnego społeczeństwa aresztowanych w ramach akcji AB i rozstrzelanych.

Doktor Klukowski ma również świadomość potrzeby dokumentacji działań podziemnych, zbiera dokumentację i opisuje kulturę życia partyzanckiego: notuje wiersze i piosenki powstałe na biwakach oraz śpiewane w przemarszach przez lasy. W specjalnej ankiecie, rozesłanej do członków podziemia, stara się zbierać wspomnienia z walk i akcji partyzanckich.

Wyzwolenie zastaje Doktora Klukowskiego w Szczebrzeszynie, gdzie jego społecznikowski charakter od razu popycha go do działania przy organizacji gimnazjum. Przygotowuje też do druku swoje dzienniki. Ich rola jest nie do przecenienia. Stają się jednym z pierwszych dokumentów historii okupacji i stanowią materiał dowodowy w norymberskich procesach funkcjonariuszy Głównego Urzędu Rasy i Osadnictwa SS. Został powołany jako świadek oskarżenia w sprawie pacyfikacji Zamojszczyzny.

Działalność podziemna Zygmunta Klukowskiego i jego syna Tadeusza, działającego w konspiracji poakowskiej, spowodowała aresztowanie Doktora, skazanie i uwięzienie przez władze komunistyczne. Najpierw na 2 lata w zawieszeniu, potem, na 10 lat, które odsiedział w więzieniu we Wronkach. Zwolniony i zrehabilitowany po październiku 1956 roku, został doceniony przez władze. Otrzymał wówczas m.in. najwyższe odznaczenie bibliofilskie: Order Białego Kruka ze Wstęgą Białej Myszy.

Przypominamy, że na półkach magazynu Oddziału Zbiorów Specjalnych BU KUL znajdują się maszynopisy i rękopiśmienne zeszyty autorstwa Zygmunta Klukowskiego.

Oprac. dr Arkadiusz Adamczuk, kierownik Oddziału Zbiorów Specjalnych BU KUL, członek Zespołu Ekspertów KUL

25 kwietnia - sesja „»Lecz kto wie, co mnie jeszcze czeka?!«. Wokół wspomnień dr. Zygmunta Klukowskiego

W Bibliotece Uniwersyteckiej KUL trwa Rok dr. Zygmunta Klukowskiego – lekarza-społecznika, bibliofila, żołnierza AK, świadka w procesach norymberskich. 25 kwietnia miała miejsce sesja „»Lecz kto wie, co mnie jeszcze czeka?!«. Wokół wspomnień dr. Zygmunta Klukowskiego, którą współorganizowaliśmy z Fundacją Ośrodka Karta, wydawcą najnowszej edycji osobistych tekstów Doktora „Zamojszczyzna 1918-1959”. W publikacji wykorzystano maszynopisy i rękopiśmienne zapiski w zeszytach, których oryginały przechowywane są w Oddziale Zbiorów Specjalnych BU KUL.

Spotkanie odbyło się 25 kwietnia br. o godz. 13:00 w Czytelni Teologiczno-Filozoficznej (IV p.) Biblioteki Uniwersyteckiej KUL (ul. Fryderyka Chopina 27).

Program wystąpień:

• Dariusz Górny, „Życie i działalność dr. Zygmunta Klukowskiego (1885-1959)”
• Agnieszka Knyt, Zbigniew Gluza (Fundacja Ośrodka Karta), "Warsztat redaktora - kulisy prac nad książką Zamojszczyzna 1918-1959"
• dr Arkadiusz Adamczuk (Oddział Zbiorów Specjalnych BU KUL), „Spuścizna archiwalna Zygmunta Klukowskiego jako wielowymiarowy obraz człowieka uwikłanego w historię”

Plakat: Archiwa Państwowe

Plakat: Urszula Szymańska, Oddział Zbiorów Cyfrowych BU KUL