|
Prof. dr hab. STANISŁAW LITAK (ur. 23 II 1932, zm. 23 II 2010) emerytowany pracownik Instytutu Historii oraz Instytutu Pedagogiki KUL.
Przyszedł na świat we wsi Glinik (obecnie woj. podkarpackie). Naukę początkową, utrudnioną z powodu wojny i okupacji rozpoczął w rodzinnej wsi. Naukę kontynuował w Gimnazjum Ogólnokształcącym w Ropczycach. Po maturze pracował jako opiekun internatu męskiego i nauczyciel przysposobienia wojskowego.
Studia na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim rozpoczął w 1952 r. Pracę magisterską Rozwój sieci parafialnej w archidiakonacie radomskim w średniowieczu przygotował na seminarium Jerzego Kłoczowskiego i 17 XI 1956 zdał egzamin magisterski. W czasie studiów borykał się z licznymi problemami, głównie materialnymi. Musiał podejmować różnego rodzaju prace zarobkowe. W ramach stypendium zakładowego pracował m.in. w stołówce, Bibliotece Uniwersyteckiej i Zakładzie Historii. W ramach prac zleconych opracowywał także materiały do Atlasu Historycznego Kościoła w Polsce. Próby znalezienia po magisterium zatrudnienia w szkolnictwie bądź bibliotekach państwowych nie powiodły się.
W 1957 r. zawarł związek małżeński z Teresą Janiszewską, z którą ma troje dzieci: Małgorzatę, Grzegorza i Agnieszkę. W listopadzie tegoż roku został zaangażowany w świeżo założonym Instytucie Geografii Historycznej Kościoła w Polsce, gdzie zapoznał się bliżej z problematyką geografii historycznej.
Doktorat na podstawie pracy Formowanie sieci parafialnej w Łukowskiem do końca XVI wieku. Studium geograficzno-historyczne, obronił w początkach 1963 r. na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie (KUL nie miał prawa nadawania stopni doktorskich).
W l. 1964-1966 uczestniczył w zespole badań nad strukturami społecznymi, prowadzonym przez prof. Witolda Kulę w Instytucie Historii PAN. Rezultatem była rozprawa Duchowieństwo diecezji lubelskiej w okresie międzypowstaniowym (1835-1864), opublikowana w 1968 r.
W l. 60-tych wziął udział w projekcie prof. Jerzego Kłoczowskiego, mającym na celu opracowanie dziejów Kościoła w Polsce. Przygotował część poświęconą problematyce parafii. Rozprawa Struktura i funkcje parafii w Polsce (opublikowana także w skróconej wersji w tomie 2 pracy zbiorowej Kościół w Polsce) stała się podstawą habilitacji (30 VI 1970).
W 1961 r. podjął na Sekcji Historii (dziś Instytut Historii) zajęcia dydaktyczne jako asystent, potem starszy asystent a po doktoracie adiunkt; po zatwierdzeniu habilitacji przez Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego w 1971 – jako docent. W 1983 r. uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego – był wówczas jednocześnie zatrudniony na sekcji Pedagogiki (gdzie kierował Katedrą Historii Wychowania i Myśli Pedagogicznej w l. 1984-2000) i Sekcji Historii (gdzie był kuratorem Katedry Historii Szkolnictwa i Wychowania a od 2000 r. kierownikiem Katedry Dydaktyki i Historii Szkolnictwa). W 1992 r. został profesorem zwyczajnym. Pod jego kierunkiem powstało 17 rozpraw doktorskich i 138 prac magisterskich.
Główny nurt badań Profesora dotyczył szeroko pojętej historii Kościoła. Jego dorobek naukowy to ponad 250 publikacji, w tym kilka o charakterze monograficznym i syntetycznym. Do jego najważniejszych prac należy opracowanie mapy organizacji Kościoła w Polsce pt. Struktura terytorialna Kościoła łacińskiego w Polsce w 1772 r., co zajęło mu ponad 10 lat wytężonej pracy, wymagało bowiem licznych wyjazdów zagranicznych i kwerend krajowych. Opublikował ponadto: Od reformacji do Oświecenia. Kościół katolicki w Polsce nowożytnej (1994), Kościół łaciński w Rzeczypospolitej około 1772 roku. Struktury administracyjne (1996), Atlas Kościoła łacińskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVIII wieku (2006).
Źródłami, które szczególnie sobie upodobał, odkrywając ich niezmierną przydatność w badaniach historycznych, były akta wizytacji kanonicznych. Na ich temat opublikował ponad 20 artykułów, dokonał także krytycznej edycji unikatowych Akt wizytacji generalnych diecezji inflanckiej i kurlandzkiej, czyli piltyńskiej z 1761 r (1998).
Kilka publikacji poświęcił tematyce parafialnej, m.in. Parafie w Rzeczy-pospolitej w XVI-XVIII wieku. Struktura, funkcje społeczno-religijne i edukacyjne (2004).
Badania Profesora Litaka nad historią Kościoła w Rzeczypospolitej czasów nowożytnych charakteryzuje wszechstronność. Pisał na temat duchowieństwa, seminariów duchownych, zakonów, bractw religijnych i kultu religijnego, szpitali, kultury religijnej, reform kościelnych, struktur administracyjnych Kościoła, reformacji, stosunków wyznaniowych. Drugim polem jego zainteresowań były dzieje oświaty. Bliskie mu były zagadnienia szkolnictwa parafialnego i zakonnego czy Komisji Edukacji Narodowej. Wydał m.in. podręcznik akademicki do historii wychowania. W l. 90-tych zapoczątkował wydawanie pod swoją redakcją serii Prace z Historii Szkolnictwa w Polsce.
Współpracował z zespołem redakcyjnym Katalogu Zabytków Sztuki w Polsce oraz redakcją Revue d'Histoire Ecclésiastique. Był członkiem zarządu Polskiego Towarzystwa Historycznego, Komitetu Badań Historycznych PAN, Komisji Porównawczej Historii Kościoła PAN, Komisji Geografii Historycznej PAN, Towarzystwa Naukowego KUL, Lubelskiego Towarzystwa Naukowego, Towarzys-twa Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej. Został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i Medalem Komisji Edukacji Narodowej.
Był człowiekiem wielkiej pracowitości i skromności, niezapomnianym wychowawcą młodzieży. Odszedł do Pana po długiej i ciężkiej chorobie.
|
Stanisław Litak
Stanisław Litak
Stanisław Litak
Stanisław Litak
Stanisław Litak
Stanisław Litak
Stanisław Litak
Stanisław Litak
Religie Edukacja Kultura
Stanisław Litak
Stanisław Litak
