"Vita mutatur non tollitur" |
Pośmiertne wystawy twórców nauki i kultury;
|
Anna Świderkówna (1925 - 2008) |
 |
Anna Świderkówna - sylwetka i publikacje |
|
 |
Anna Świderkówna - wybitna papirolog, filolog, znawczyni szeroko rozumianej kultury antycznej, w tym pism Starego i Nowego Testamentu. Była popularyzatorką wiedzy o antyku, ale także wybitną biblistką, autorką słynnych Rozmów o Biblii. Od lat emerytowana profesor Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego, do końca była naukowo, pisarsko i publicystycznie aktywna. |
|
| Anna Świderek urodziła się 5 grudnia 1925 roku w Warszawie jako jedynaczka. Jej rodzina była - jak to sama określała - dość obojętna religijnie. - Moja matka dziwiła się mojej pobożności - wspominała. Jej dziadkowie ze strony matki byli protestantami, rodzina ze strony ojca była katolicka. Sama przypisywała swoją religijność woli Boga i modlitwie swojego stryja-księdza (który potem zginął w obozie w Dachau). Poza szczególnymi okazjami rodzice nie chodzili do kościoła, w domu panowała religijna obojętność, ale dość życzliwa dla religii. Ona sama, od kiedy to było możliwe, starała się codziennie uczestniczyć w mszy świętej. Mając 13 lat przeczytała z zapartym tchem "Grecję niepodległą", książkę prof. Tadeusza Zielińskiego, światowej sławy filologa klasycznego. Zachęcona przez babcię, napisała list do sędziwego (wówczas osiemdziesięciopięcioletniego) Profesora. Po kilku dniach otrzymała odpowiedź. W liście przeczytała między innymi: "Niech się Pani nie zraża tym, że otoczenie Pani nie rozumie i nie podziela Pani zapału. Ma Pani pomimo to rację. Bo - jak powiedział święty Augustyn, człowiek jest tyle wart, ile jest w stanie kochać, a że ideały antyku nie są złudne, o tym daje świadectwo chyba wystarczające moje własne życie, które im poświęciłem". Wtedy zaczęła się uczyć greki. Kiedy wybuchła II wojna światowa, Anna Świderkówna zaczynała trzecią klasę gimnazjum. - Trzecioklasiści otrzymywali abonament do teatru i mnie niestety to ominęło - wspominała żartobliwie pani profesor. Maturę zdała już na tajnych kompletach w 1943 roku. Podczas okupacji wstąpiła do Armii Krajowej. Gdy wybuchło powstanie, służyła jako sanitariuszka w szpitalu polowym przy ulicy Mokotowskiej 55. Po kapitulacji była więźniem niemieckiego obozu jenieckiego. Tuż po wojnie, jesienią 1945 roku podjęła studia filologii klasycznej na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Już 1 marca 1946 roku została tam także... zatrudniona - jako asystentka prof. Jerzego Manteuffla (pierwszego polskiego papirologa i organizatora Katedry Papirologii na Wydziale Historycznym UW), który dostrzegł pasję i talenty swojej studentki. Studia ukończyła w 1949 roku. W 1951 roku obroniła doktorat z papirologii, sześć lat później wyjechała na stypendium rządu francuskiego w Instytucie Papirologii paryskiej Sorbony, gdzie studiowała przez pięć miesięcy. W 1959 roku przez dziewięć miesięcy pracowała naukowo w Egipcie. W 1960 roku zrobiła habilitację na wydziale historycznym UW, a w 1961 roku została docentem. Od 1962 roku (aż do roku 1991!) była kierownikiem Katedry Papirologii na UW. Pracowała naukowo w zakresie papirologii (dyscyplina zajmująca się badaniem tekstów greckich pisanych na nietrwałych materiałach, np. na glinie czy papirusach) i filologii klasycznej. Wielokrotnie reprezentowała Polskę na międzynarodowych konferencjach i sympozjach poświęconych historii literatury i kultury antycznej. W 1969 roku została profesorem nadzwyczajnym. Siedemnaście lat później - w roku 1986 - uzyskała tytuł profesora zwyczajnego. Jej najważniejsze publikacje naukowe z nurtu antycznego to "W państwie Apolloniosa" (1959), "Kiedy piaski egipskie przemówiły po grecku" (1959), "Hellada królów" (1969), "Hellenika. Wizerunek epoki od Aleksandra do Augusta" (1974), "Siedem Kleopatr" (1978), "Życie codzienne w Egipcie greckich papirusów" (1983), "Bogowie zeszli z Olimpu" (1991). Była redaktorką "Słownika pisarzy antycznych", autorką licznych przekładów z łaciny i greki. Po wojnie szukała stałego spowiednika. Przez kilka lat był nim ks. prof. Czesław Jakubiec, wybitny biblista. Ale jeszcze podczas studiów magisterskich, w 1946 roku, na obozie studenckim w Jaszczurówce poznała innego, przyszłego biblistę, ks. Bogdana Jankowskiego, który od grudnia 1950 roku stał się jej spowiednikiem i ojcem duchowym. "Spotkanie z nim, mogę to śmiało powiedzieć, zaważyło na moim całym życiu" - wspominała po latach. Ich znajomość przetrwała ponad pół wieku... Ks. Jankowski w 1955 roku wstąpił do zakonu benedyktynów w Tyńcu i tam - już jako o. Augustyn - poświęcił się swojej pasji: Pismu Świętemu [sylwetka i prezentacja dorobku tego zmarłego w 2005 roku teologa i biblisty - w osobnym opracowaniu na naszych stronach, także w dziale "Vita mutatur non tollitur"; tam między innymi osobiste wspomnienie o nim pani profesor Świderkówny - przyp. red.]. Mimo oddalenia - łączyły ich "długie lata stałej korespondencji i krótszych spotkań" - wspominała pani profesor - "z biegiem czasu spotkania stawały się rzadsze, a nasza relacja może bardziej ludzka, ale i coraz bliższa". Pod koniec XX wieku współpracowali bardzo ściśle przy kolejnym wydaniu Biblii Tysiąclecia. 2 lutego 1961 roku Anna Świderkówna złożyła prywatny ślub, że - gdy tylko będzie to realne - wstąpi do klasztoru. Po śmierci matki ślub można było zrealizować - w 1978 roku wstąpiła do benedyktynek w Żarnowcu. Rok później jednak wróciła do Warszawy, ponieważ władze zakonne stwierdziły, że... nie ma powołania. - Myślę, że wolą Boga było, żebym wstąpiła i wolą Boga, bym odeszła z klasztoru. Może Bóg chciał, bym zajmowała się tym, co robię i żeby spotkało mnie to wszystko, co mnie spotyka - mówiła pani profesor. Od tego czasu oddała cały swój czas Pismu Świętemu. Swoim głównym zadaniem uczyniła pisanie o Biblii, objaśnianie i komentowanie biblijnych tekstów. Jej najbardziej znane książki z tej dziedziny to: "Rozmowy o Biblii", "Rozmów o Biblii ciąg dalszy" i "Rozmowy o Biblii. Nowy Testament", "Prawie wszystko o Biblii". W ostatnich latach wydała także dwie kolejne książki - "Biblia a człowiek współczesny" i "Nie tylko Biblia". Jak podkreślali znawcy tematu, łączyła w nich naukową precyzję z przystępnością. Książki tego cyklu rozeszły się w łącznym nakładzie kilkuset tysięcy egzemplarzy. "Czytanie Biblii dla współczesnego człowieka jest bardzo trudne. Poznajemy Biblię tłumaczoną, nie znamy świata, w którym Pismo się narodziło. Moim celem jest ułatwianie spotkania z Pismem zarówno ludziom wierzącym, jak i niewierzącym. Czasem wierzący myślą, że znają zwłaszcza Nowy Testament i rozumieją wszystko, co jest w nim napisane, a to często nie jest prawda. W moich książkach i wykładach staram się wytłumaczyć świat zapisany w Biblii. Tym, którzy wierzą, pokazać, w co wierzą, a niewierzącym powiedzieć coś o tym, w co wierzą ci, którzy wierzą, i to w taki sposób, żebyśmy mogli się wzajemnie zrozumieć" - mówiła Świderkówna w 2002 roku. "Można powiedzieć, że zwłaszcza w naszych czasach, znajomość nie tylko Pisma Świetego, ale także świata biblijnego jest nieporównanie gorsza niż dawniej, gdy ludzie jednak uczyli się historii starożytnej, a przynajmniej mężczyźni - także greki i hebrajskiego, co im otwierało dostęp do tekstów oryginalnych. Ten brak znajomości obejmuje też ludzi wierzących, tych, co się przyznają do katolicyzmu. Tak więc najbardziej potrzebna jest choćby elementarna znajomość starożytnego świata" - tłumaczyła autorka. W 2003 roku ukazała się w wydawnictwie Znak książka wspomnieniowa "Chodzić po wodzie. Rozmowy Elżbiety Przybył z Anną Świderkówną". Po raz pierwszy opowiedziała w niej o sobie, swojej rodzinie, o udziale w Powstaniu Warszawskim, o pasjonującej pracy nad papirusami i próbie wstąpienia do klasztoru benedyktynek, a także o swojej wierze i o tym, jak zainteresowanie starożytnością grecko-rzymską przerodziło się w fascynację Starym i Nowym Testamentem. Zawarła w niej także próby odpowiedzi na pytania o sens cierpienia, zgodność wiary z nauką, o wolność człowieka i naturę Boga. Prof. Anna Świderkówna została wyróżniona wieloma nagrodami i odznaczeniami, m.in. Nagrodą im. Włodzimierza Pietrzaka, Nagrodą Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego "Clio", Nagrodą im. ks. I. Radziszewskiego. Odznaczona została też Warszawskim Krzyżem Powstańczym i nagrodą "Fides et Ratio". 21 kwietnia 2006 roku otrzymała Nagrodę Główną Stowarzyszenia Wydawców Katolickich Feniks 2006 za "nieustanne odczytywanie Biblii - 'księgi życia', w sposób odsłaniający przed człowiekiem coraz to nowy głębszy sens jego egzystencji". Także w 2006 roku została uhonorowana nagrodą im. Franciszka Karpińskiego za "przybliżanie Biblii najszerszym kręgom odbiorców". W 2007 roku otrzymała nagrodę literacką polskiego PEN Clubu im. J. Parandowskigo. Publikowała w wielu pismach, między innymi w "Znaku", "Tygodniku Powszechnym", "Gazecie Wyborczej". Była członkiem Międzynarodowego Stowarzyszenia Papirologów, Komitetu Nauk o Kulturze Antycznej Polskiej Akademii Nauk, Stowarzyszenia Biblistów Polskich i Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Była tłumaczką, głównie z łaciny i języka greckiego. Była aktywna właściwie do końca, wykorzystywała w swojej działalności nowe trendy i technologie - np. w portalu Wiara.pl prowadziła cykl czatów poświęconych Biblii, miała też regularne audycje w warszawskim Radio Józef. Uczona zmarła 16 sierpnia w Warszawie, w wieku 83 lat. Uroczystości pogrzebowe odbyły się 20 sierpnia w kościele pw. św. Karola Boromeusza na warszawskich Powązkach. Arcybiskup metropolita gnieźnieński Henryk Muszyński powiedział podczas nabożeństwa żałobnego za zmarłą prof. Annę Świderkównę, że będzie ona przewodniczką dla wielu pokoleń. - Biblia była dla niej nie tylko przedmiotem badań naukowych, ale całym światem i pasją, i tą miłością dzieliła się z innymi - powiedział Muszyński. - Nieustannie świadczyła o tym, kim jest dla niej Bóg i przypominała, co to znaczy dziś wierzyć w Chrystusa - dodał biskup. W trakcie homilii abp Muszyński odczytał również fragmenty autobiograficznych wspomnień prof. Świderkówny, w których zmarła opowiada o swojej głębokiej wierze w Jezusa Chrystusa. Biskup podkreślił, że "nie jest przypadkowy tytuł 'Rozmowy o Biblii', ponieważ dotyczy on człowieka, który szuka Boga i Boga, który szuka człowieka". Mszę św. koncelebrowali bp Bronisław Dembowski, bp Tadeusz Pikus, ks. prof. Waldemar Chrostowski oraz liczni przyjaciele i księża z Radia Józef, z którymi prof. Świderkówna współpracowała do końca życia. Profesor Jan Grosfeld z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego powiedział Informacyjnej Agencji Radiowej, że zmarła uczona miała niezwykłą umiejętność wyjaśniania Pisma Świętego. Grosfeld podkreślił, że profesor Świderkówna bardzo głęboko rozumiała czym jest chrześcijaństwo. Zdaniem profesora, po zmarłej pozostanie pustka, bo w swojej dziedzinie nie pozostawiła godnych następców. Jan Grosfeld wspomina, że uczona mimo swojej ogromnej wiedzy, nie traktowała innych ludzi (także młodych) jak uczniów, ale jak partnerów. Biblista, ksiądz profesor Waldemar Chrostowski powiedział, że profesor Anna Świderkówna zajęła się objaśnianiem Biblii dla tych, którzy - tak jak ona kiedyś - sięgają po nią bez większego przygotowania. Dlatego w jej książkach mamy ogromną intelektualną i duchową świeżość - powiedział ksiądz Chrostowski. |
Źródła: PAP, KAI, IAR |
|
 Prof. Anna Świderkówna podpisuje swoje książki podczas XVI Krajowych Targów Książki w Warszawie, grudzień 2005 (fot. Ars Polona SA) |
|
Chronologia twórczości Anny Świderkównej: |
| W państwie Apolloniosa (1959, rozprawa habilitacyjna) Kiedy piaski egipskie przemówiły po grecku (1959) Hellada królów (1969) Hellenika. Wizerunek epoki od Aleksandra do Augusta (1974) Papirologia i papirusy, (1974, Acta Universitatis Wratislaviensis 260) Siedem Kleopatr (1978) Życie codzienne w Egipcie greckich papirusów (1983) Bogowie zeszli z Olimpu. Bóstwo i mit w greckiej literaturze świata hellenistycznego (1991) Rozmowy o Biblii (1994) Rozmów o Biblii ciąg dalszy (1996) Rozmowy o Biblii: Nowy Testament (2000) Rozmowy o Biblii: Opowieści i przypowieści (2006) |
|
| Anna Świderek: W państwie Apolloniosa (rozprawa habilitacyjna, 1959) |
 |
Anna Świderek: W państwie Apolloniosa. Społeczeństwo wczesno-ptolemejskie Fajum w świetle Archiwum Zenona. PWN, Warszawa 1959, s. 444 |
 |
 |
 |
||
Anna Świderek: Kiedy piaski egipskie przemówiły po grecku. Wiedza Powszechna, Warszawa 1959, s. 236 / Warszawa 1970, s. 266 |
||||
| Anna Świderkówna: Życie codzienne w Egipcie greckich papirusów |
 |
PIW, Warszawa 1983, s. 352 |
 Anna Świderek: Hellada królów. PIW, Warszawa 1967, 1969, s. 432 (tzw. stara seria "Ceramowska"). / Warszawa 1999 ISBN: 83-060-2733-7 |
 Anna Świderkówna: Siedem Kleopatr. Wiedza Powszechna, Warszawa 1999 ISBN: 83-110-9008-4 |
 Anna Świderek: Historie nieznane Historii. Biblioteka Problemów, t. 56, PWN, Warszawa 1962, s. 332 |
 Anna Świderkówna: Bóg trójjedyny w życiu człowieka. Czytając Pismo Święte (8). Wydawnictwo Benedyktynów Tyniec, Kraków 2003 ISBN: 83-7354-064-4 |
 Anna Świderkówna: Aby we wszystkim Bóg był uwielbiony. Wydawnictwo Benedyktynów Tyniec, Kraków 2007, s. 96 ISBN: 78-83-7354-175-7 |
 Biblijny i niebiblijny potop. Czytając Pismo Święte (5). Wydawnictwo Benedyktynów Tyniec, Kraków 2003 ISBN: 83-7354-056-3 |
 Anna Świderkówna: Koń który trafił do historii. Wyd. Adam Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna, 2003 ISBN: 83-7232-427-1 |
 Anna Świderkówna: Od bogów pogańskich do Boga żywego. Z profesor Anną Świderkówną rozmawia o. Włodzimierz Zatorski OSB. Wydawnictwo Benedyktynów Tyniec, Kraków 2007, s. 92 ISBN: 978-83-7354-224-2 |
 Ks. Jan Twardowski: Wiersze o Biblii (współpraca: Anna Świderkówna) Rosikon Press, 2006, s. 166 ISBN: 83-88848-37-2 |
 Anna Świderkówna: Rozmowy o Biblii. Nowy Testament. PWN, Warszawa 2000, s. 356 ISBN: 83-01-13044-X |
 Anna Świderkówna: Rozmowy o Biblii. PWN, Warszawa 1994/2005, s. 404 ISBN: 83-01-11474-6 |
 Anna Świderkówna: Rozmowy o Biblii. Opowieści i przypowieści. PWN, Warszawa 2006/7, s. 200 ISBN: 978-83-01-14658-0 |
||
[Od Wydawcy:] Biblia jest jedynym w swoim rodzaju zjawiskiem w dziejach naszej cywilizacji i jej wpływ można odnaleźć w każdej dziedzinie życia. Wokół tego wspaniałego dzieła krąży wiele nieporozumień, tkwi w nim także mnóstwo zagadek i niejasności. Anna Świderkówna - znakomity naukowiec i popularyzator historii starożytnej - jako historyk helleńskiego świata, w którym ukształtowała się Biblia, zaprasza w Rozmowach o Biblii wszystkich chętnych - wierzących i niewierzących - "do swobodnej przechadzki po różnych kręgach biblijnych i różnych stuleciach". Krok po kroku wciąga Czytelnika do wspólnego odkrywania, poznawania i rozszyfrowywania zagadek, wyjaśniania nieporozumień, niejasności, rozwiewania legend. Czyni to, szanując tożsamość pisarzy biblijnych i stosując naukowe metody w odczytywaniu starożytnych tekstów, w przystępny, pełen kultury sposób. Rozmowy o Biblii - bogato ilustrowane, zawierające mapy, bibliografię oraz indeksy biblijny i rzeczowy - są lekturą dla każdego. |
||||
| Anna Świderkówna: Rozmów o Biblii ciąg dalszy |
 |
Warszawa 1996, s. 296 ISBN: 83-01-12161-0 |
 Anna Świderkówna: Prawie wszystko o Biblii. STENTOR Wydawnictwo Piotra Marciuszka, Warszawa 2002 ISBN: 83-86018-92-5 |
 Anna Świderkówna: Biblia a człowiek współczesny. SIW ZNAK, Kraków 2005, s. 336 ISBN: 83-240-0532-3 |
 Anna Świderkówna: Nie tylko o Biblii. Biblioteka Miłośników Biblii. Wyd. Adam Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna, 2006 ISBN: 83-7232-658-4 |
Anna Świderkówna: Od ewangelii do Ewangelii Artykuł ukazał się pierwotnie w Zeszytach Odnowy w Duchu Świętym (Wydawnictwo M). Online: w serwisie Mateusz.pl (dział Duchowość) |
| Słownik pisarzy antycznych. Pod redakcją Anny Świderkówny |
 |
Wiedza Powszechna, Warszawa 2001 (wyd. 3, uzupełnione), s. 541 ISBN: 83-214-1199-1 |
Dzieła Wybrane Profesor Anny Świderkówny |
 Anna Świderkówna: Bogowie zeszli z Olimpu. Bóstwo i mit w greckiej literaturze świata hellenistycznego. Wydawnictwo Naukowe PWN, wyd. 3 (pierwsze w PWN), Warszawa 2008 s. 368 + 40 ISBN: 83-01-15488-2 |
 Anna Świderkówna: Życie codzienne w Egipcie greckich papirusów. Wydawnictwo Naukowe PWN, wyd. 2 (pierwsze w PWN), Warszawa 2008 s. 420 + 80 ISBN 83-060-0872-3 |
 Anna Świderkówna: Historie nieznane Historii. PWN, maj 2008 (wyd. 2), s. 208 + 48 str. il. barwnych ISBN: 978-83-01-15490-5 |
 Anna Świderkówna: Bogowie zeszli z Olimpu. PWN, maj 2008 (wyd. 3), s. 368 + 40 s. il. barwnych ISBN: 978-83-01-15488-2 |
 Anna Świderkówna: Siedem Kleopatr. (wyd. I - Bellona 1999) PWN, maj 2008 (wyd. 4), s. 268 + 40 str. il. barwnych ISBN: 978-83-01-15489-9 |
|
|
Anna Świderkówna |
 |
W przeprowadzonej przez Elżbietę Przybył rozmowie wątki biograficzne przeplatają się z pytaniami ogólnymi: o sens cierpienia, zgodność wiary z nauką, o wolność człowieka i naturę Boga. Chodzić po wodzie. Z Anną Świderkówną rozmawia Elżbieta Przybył SIW ZNAK, Kraków 2003, s. 264, ISBN: 83-240-0352-5 |
|
| Wcześniej (29.XII.1999 r.) na wspomnienia (ale nie tak obszerne) "wyciągnął panią profesor w Krakowie Stanisław Obirek SJ, po czym opublikował je na stronach witryny mateusz.pl |
|
| Opracowanie i redakcja: Jan Krzysztof Wasilewski |
Autor: Jan Krzysztof Wasilewski
Ostatnia aktualizacja: 12.02.2009, godz. 13:03 - Artur Podsiadły
Ostatnia aktualizacja: 12.02.2009, godz. 13:03 - Artur Podsiadły