Sługa Boży Kardynał Stefan Wyszyński 1901–1981
LUBLIN - KUL – LUBELSZCZYZNA

 

Przygotowana w Bibliotece Uniwersyteckiej KUL wystawa wpisuje się w obchody trzydziestolecia śmierci Sługi Bożego Stefana kardynała Wyszyńskiego.  Przed 10 laty była w tym miejscu prezentowana większa ekspozycja, ukazująca jego osobę i myśl¹. Teraz chcieliśmy przybliżyć jedynie wybrany fragment z życia Wielkiego Prymasa, związany z Lublinem, Lubelszczyzną i Katolickim Uniwersytetem Lubelskim. Całość materiału przedstawia cztery okresy tych związków – studia na KULu, czas wojny i okupacji, posługę biskupią oraz odwiedziny w Lublinie i na Uczelni w czasie przewodniczenia polskiemu Kościołowi.

Ekspozycję rozpoczyna fotografia przedstawiająca młodego kapłana diecezji włocławskiej ze studenckiego indeksu. Studia rozpoczął ks. Stefan Wyszyński jesienią 1925 roku, będąc rok po święceniach. Cztery lata spędzone w Lublinie były ważnym etapem w jego życiu. Wybrał prawo kanoniczne, ale interesował się również zagadnieniami społeczno-ekonomicznymi. 27 XII 1927 roku uzyskał stopień licencjata, a dwa lata później obronił rozprawę doktorską "Prawa rodziny, Kościoła i państwa do szkoły"². Przebieg tych wydarzeń znamy dzięki zachowanym w Archiwum KUL protokołom. Znalazły się one w pierwszej gablocie razem z odpisem dyplomu doktorskiego przyszłego Prymasa.

Po raz drugi Stefan Wyszyński przybył na Lubelszczyznę po wybuchu II wojny światowej. Zagrożony aresztowaniem przez Gestapo, głównie z powodu artykułów na temat hitleryzmu, publikowanych w "Ateneum Kapłańskim", musiał wyjechać z Włocławka, gdzie był profesorem seminarium duchownego. Pod fałszywym nazwiskiem ukrywał się m.in. w folwarku hrabiostwa Aleksandra i Jadwigi Zamoyskich w Nasutowie k. Lublina, w Nowodworze, w Kozłówce i Żułowie k. Krasnegostawu. Przebywając w Kozłówce, pełnił obowiązki kapelana grupy 150 niewidomych dzieci i ich opiekunek – sióstr Franciszkanek Służebnic Krzyża z Lasek³.

Po wojnie tylko na krótko było mu dane wrócić do Włocławka. Los ponownie skierował go do Lublina. W 1946 roku papież Pius XII mianował go biskupem ordynariuszem diecezji lubelskiej. Sakrę biskupią przyjął na Jasnej Górze 12 maja 1946 roku z rąk kardynała Augusta Hlonda, ówczesnego Prymasa Polski. Ingres do katedry lubelskiej odbył się w niedzielę 26 maja 1946 roku, stając się okazją do wielkiej, religijnej manifestacji. Uczestniczyło w nim ponad 50 tys. osób⁴. Spotkanie odbyło się także przed budynkiem KUL, co mamy udokumentowane na jednej z fotografii.

Lublin był wprawdzie nowemu biskupowi doskonale znany, ale diecezja była trudna z powodu ogromnych zniszczeń wojennych i braku księży. Bp Wyszyński rozpoczął jej reorganizację. Zajął się odbudową seminarium i katedry, powołał Caritas⁵. W listach pasterskich, z których pokazujemy na wystawie dwa opublikowane drukiem – tłumaczył potrzebę odbudowy moralności i godności człowieka⁶.

W okresie swej posługi biskupiej prowadził rekolekcje dla pracowników i studentów KUL⁷. Wykładał w reaktywowanym w 1946 roku Instytucie Wyższej Kultury Religijnej oraz  na Uniwersytecie, którego jako biskup był Wielkim Kanclerzem. Jego zasługą było zorganizowanie Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej w 1946 roku, oraz pomysł wydawania Encyklopedii Katolickiej⁸.

Pracował w diecezji lubelskiej zaledwie 2 lata i 8 miesięcy. Z woli Ojca Św. został przeniesiony na Stolicę prymasowską w Gnieźnie i Warszawie. Z wiernymi w katedrze lubelskiej pożegnał się 6 stycznia 1949 roku. W swoim przemówieniu, wyraził żal, że musi opuścić miasto i dicezję do której bardzo się przywiązał. Pisał w pożegnalnym Liście pasterskim: Pracowałem wśród Was krótko, niecałe trzy lata. Ale praca ta, choć niełatwa, była radosna i pełna najlepszych nadziei. Radowała mnie [...] Wasza żarliwa modlitwa, którą podziwiałem w nocnym czuwaniu w tylu miejscach pielgrzymich: w Krasnobrodzie, w Radecznicy, w Chełmie, w Janowie, w Puławach, w Tyszowcach, na ulicach naszych miast i wsi, przy kapliczkach i krzyżach przydrożnych – wszędzie, gdzie tak licznie skupialiście się przy nas w naszych wędrówkach pasterskich po diecezji⁹.

Związki Stefana wyszyńskiego z Katolickim Uniwersytetem Lubelskim trwały nadal, mimo opuszczenia przez niego Lublina. Przewodniczył Komisji Episkopatu do spraw KUL. Dzięki jego wsparciu, także finansowemu, Uczelnia przetrwała najtrudniejsze lata PRLu.

Obecność Księdza Prymasa w murach Uniwersytetu jest bardzo dobrze udokumentowana zarówno w "Biuletynie Inaformacyjnym KUL" jak i w "Zeszytach Naukowych". Było niemal regułą, że przyjeżdżał na inaugurację roku akademickiego¹⁰. Nie brakowało go na sierpniowych wykładach duszpasterskich dla duchowieństwa¹¹. Był obecny na wielu sympozjach naukowych, rocznicach uczelni¹², poświęcił kamień węgielny pod budowę nowego frontonu, wizytował domy akademickie, małą poligrafię, IWKR. Odwiedził również naszą Bibliotekę. Interesował się rozwojem Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej¹³ oraz Instytutem Geografii Historycznej Kościoła w Polsce¹⁴. Jego obecność została zarejestrowana na licznych fotografiach, które zostały pokazane na wystawie.

Wśród eksponowanych na wystawie materiałów poczesne miejsce zajmuje protokół z posiedzenia Senatu Akademickiego KUL z dnia 5 III 1949 roku w sprawie nadania Stefanowi kardynałowi Wyszyńskiemu tytułu doktora honoris causa KUL¹⁵ oraz wniosek Senatu KUL o przyznanie Prymasowi Pokojowej Nagrody Nobla¹⁶.

Ekspozycję kończy protokół z nadzwyczajnego posiedzenia Senatu KUL, zwołanego 29 maja 1981 roku w związku z jego śmiercią. Podkreślono w nim, że zmarły z Uniwersytem był związany przez 55 lat, będąc zawsze jego wiernym Opiekunem i Protektorem¹⁷. 31 maja w uroczystościach pogrzebowych w Warszawie wziął udział Senat Akademicki oraz delegacja młodzieży studenckiej ze sztandarem uczelni.

Niniejsza wystawa ukazuje materiał wyjątkowy. Wiele z eksponowanych fotografii i dokumentów nie było nigdzie dotąd publikowanych. Pochodzą ze zbiorów Archiwum KUL oraz Biblioteki Uniwersyteckiej.

 Przypisy:

1. Była to wystawa zatytułowana 2001 - Rok Ks. Prymasa Stefana Wyszyńskiego: w stulecie urodzin, zob. 2001-rok-ksiedza-prymasa-stefana-kardynala-wyszynskiego,art_11339.html

2. P. Nitecki, Ksiądz Stefan Wyszyński, student Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w latach 1925-1929, Lublin 2006.

3. W. Białasiewicz, Śladami pobytu Prymasa Polski na Lubelszczyźnie, „WTK Wrocławski Tygodnik Katolicki” 30 (1980) nr 44 s. 7; nr 47 s. 1, 6-7, nr 48 s. 6-7; Niezwykły gość. Stefan Wyszyński u Aleksandra i Jadwigi Zamoyskich w Kozłówce, red. K. Kornacki, T. Jabłońska, J. Szczepaniak, Kozłówka 2000.

4. Z. Goliński, Konsekracja i ingres biskupa Stefana Wyszyńskiego, „Wiadomości Diecezjalne Lubelskie” 23 (1946) nr 5 s. 176-180; B. Pylak, Stefan Wyszyński. Biskup Lubelski, Lublin 2000.

5. Odbudowa katedry lubelskiej, "Słowo Powszechne" 1 (1947) nr 211 s. 4.

6. List pasterski do duchowieństwa i wiernych diecezji lubelskiej Na dzień konsekracji biskupiej, Lublin 1946 (wyd. Też. "Wiadomości Diecezji Lubelskiej" 23 (1946) nr 5 s. 163-166); List pasterski Na dzień poświęcenia narodu polskiego Niepokalanemu sercu Maryi, Lublin 1946.

7. Rekolekcje dla profesorów obu lubelskich uniwersytetów i Instytutu Puławskiego, "Wiadomości Diecezjalne Lubelskie" 24 (1947) nr 1 s. 38; J. Giebułtowicz, Przyjaciel młodzieży akademickiej, "Słowo Powszechne" 3 (1949) nr 36 s. 5.

8. M. A. Krąpiec, Stefan kardynał Wyszyński a KUL, w: tenże, Człowiek, kultura, uniwersytet, Lublin 1998, s. 365-380.

9. List pasterski do duchowieństwa i wiernych diecezji lubelskiej o nominacji na arcybiskupa metropolitę gnieźnieńsko-warszawskiego, "Wiadomości Diecezjalne Lubelskie" 26 (1949) nr 2 s. 69-71.

10. Inauguracja roku akademickiego na KUL, "Ład Boży" 1952 nr 47 s. 7; KUL rozpoczyna nowy rok pracy, "Zeszyty Naukowe KUL" 1962 nr 1 s. 137; Inauguracja roku akademickiego na KUL, "Przewodnik Katolicki" 56 (1966) nr 47 s. 426; Inauguracja roku akademickiego na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, "Słowo Powszechne" 21 (1967) nr 255 s. 1-2; Inauguracja roku akademickiego na KUL, "Przewodnik Katolicki" 63 (1973) nr 47 s. 431.

11. Wykłady dla duchowieństwa na KUL, "Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie" 51 (1969) nr 7 s. 84; Wykłady dla duchowieństwa na KUL, "Bulletin d'Information" 10 (1972) nr 2 s. 37-38; Wykłady dla duchowieństwa na KUL, "Pismo okólne" 6 (1973) nr 41.

12. Pięćdziesięciolecie Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, "Zorza" 12 (1968) nr 46 s. 7, 11.

13. Trzydziestolecie Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej, "Biuletyn Informacyjny KUL" 5 (1976) nr 2; Święto filozofii na KUL, "Tygodnik Powszechny" 30 (1976) nr 12 s. 3.

14. Misztal, Wizja KUL kardynała Stefana Wyszyńskiego, "Zeszyty Naukowe KUL" 38 (1995) nr 1-2 s. 89-107.

15. doktor-honoris-causa-kul-sluga-bozy-stefan-kardynal-wyszynski,art_11729.html

16. Kandydatura Prymasa Polski do Pokojowej Nagrody Nobla, "Kierunki" 23 (1978) nr 29 s. 2; Senat KUL w sprawie Nagrody Pokoju dla kardynała Stefana Wyszyńskiego, "Chrześcijanin w Świecie" 10 (1978) nr 9 s. 19; Pismo Senatu Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego do 28 krajów o ponowienie kandydaktury Stefana kardynała Wyszyńskiego do Pokojowej Nagrody Nobla, "Tygodnik Powszechny" 33 (1979) nr 8 s. 2.

17. Z problemów i życia Uniwersytetu, "Zeszyty Naukowe KUL" 24 (1981) nr 2-4 s. 260.

 

---

Książki

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Więcej [+]

1. Bogu i ojczyźnie: Katolicki Uniwersytet Lubelski w wypowiedziach Prymasów Polski, red. i wybór A. Rynio, J. Gawrysiakowa, M. Butkiewicz, Lublin 2008;

2. Micewski A., Stefan Kardynał Wyszyński (1901-1981), Warszawa 2000;

3. Niezwykły gość : ksiądz Stefan Wyszyński u Aleksandra i Jadwigi Zamoyskich w Kozłówce, [oprac. G. Antoniuk, R. Maliszewska, K. Kornacki (red. nacz.)], Kozłówka 2000.

4. Nitecki P., Ksiądz Stefan Wyszyński student Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w latach 1925-1929, Lublin 2006.

5. Pylak B., Biskup lubelski Stefan Wyszyński jako duszpasterz: w świetle protokołów wizytacji parafialnych, Lublin 1996;

6. Pylak B., Stefan Wyszyński Biskup Lubelski : 1946-1949, Lublin 2000;

7. Romaniuk M. P., Życie, twórczość i posługa Stefana kardynała Wyszyńskiego Prymasa Tysiąclecia, T. 1: 1901-1956, Warszawa 1994;

8. Romaniuk Marian P., Życie, twórczość i posługa Stefana kardynała Wyszyńskiego Prymasa Tysiąclecia, T. 3: 1966-1972, Warszawa 2000;

9. Sługa Boży Stefan kardynał Wyszyński (1901-1981): co Kościół i Polska zawdzięczają Prymasowi Tysiąclecia?: praca zbiorowa, pod red. S. Budzyńskiego, I. Burchackiej i A. Mazurka, Warszawa 2000;

10. Śliwowa Z., Z Zuzeli na Stolicę Prymasów: o Kardynale Stefanie Wyszyńskim, Nowy Sącz -Warszawa 2001;

11. Wspomnienia o Stefanie Kardynale Wyszyńskim: czas nigdy Go nie oddali, [red. A. Rastawicka, B. Piasecki ; współpr. M. Zieliński], Kraków 2001;

12. Wyszyński S., Wszystko postawiłem na Maryję, Paryż, Warszawa 1998.
    
    

    Opracowała: mgr Małgorzata Augustyniuk

    
    
    

    ---

     

     

    Artykuły
     

     

    1. Białasiewicz W., Lubelskie lata kard. S. Wyszyńskiego, „Sztandar Ludu” 1981 nr 107, s. 3;

    2. Białasiewicz W., Śladami pobytu Prymasa Polski na Lubelszczyźnie. Ks. Stefan Wyszyński 1939-1944. „Wrocławski Tygodnik Katolików” 1980 nr 47, s. 1, 6-7;

    3. Czubara K., Niezwykły gość: prymas Stefan Wyszyński na Zamojszczyźnie, „Tygodnik Zamojski” 2001 nr 15, s. 4;

    4. Denys M., Uwielbiał wigilijne kluski z makiem czyli Opowieść o lubelskich latach ks. Stefana Wyszyńskiego, „Na Przykład” 44: 1996, s. 15-17;

    5. Gach P. P., Lubelskie posługiwanie sługi Bożego Stefana Wyszyńskiego „Wiadomości Archidiecezji Lubelskiej” 2001 nr 4, s. 1040-1044;

    6. Kowalczyk J., Wspomnienie o Kardynale [Stefanie Wyszyńskim]. Ingres do Lublina 26 V 1946 r.], „Kurier Lubelski” 1991 nr 109, s. 4;

    7. Młynarczyk St., Ks. Bp Stefan Wyszyński – biskup lubelski (26 maja 1946-30 stycznia 1949). Szkic monograficzny. „Wiadomości Diecezjalne Lubelskie” 1981 nr 6/7, s. 128-161;

    8. Misztal H., Wizja KUL Kardynała Stefana Wyszyńskiego „Zeszyty Naukowe KUL” 38: 1995 (druk. 1996) nr 1-2, s. 89-107;

    9. OB, Nieznane wydarzenia z Wąwolnicy: śladami Księdza Wyszyńskiego, „Gość Niedzielny” 2001 nr 1, s.15;

    10. Przytuła A., Dzieci Boże, dzieci moje...: Lubelskie czasy Prymasa Tysiąclecia, „Gość Lubelski” 2006 nr 25, s. IV-V;

    11. Przytuła A., Lubelski biskup Wyszyński, „Gość Lubelski” 2008 nr 24, s. VI-VII;

    12. Pylak B., Prymas z Lublina: Sługa Boży kard. Stefan Wyszyński, „Niedziela Lubelska” 2006 nr 22, s. I, VII;

    13. Pylak B., rozm. Kruczek A., Wielki biskup na trudne czasy: rozmowa z JE Księdzem arcybiskupem seniorem prof. dr. hab. Bolesławem Pylakiem, autorem książki pt. "Stefan Wyszyński - biskup lubelski", „Nasz Dziennik” 2001 nr 5, s.16;

    14. Romaniuk M. P., Okres lubelski kardynała Wyszyńskiego, „Ład” 1984 nr 7, s. 2;

    15. SdCh, Pobyt w Kozłówce : śladami Księdza Wyszyńskiego, „Gość Niedzielny” 2001 nr 3, s.15;

    16. Wyszyński S., 40-lecie TN KUL, „Summarium” 1973 nr 2 [cz. 2], s. 105-107.
        
        

        Opracowała: mgr Małgorzata Augustyniuk