Na drogach i bezdrożach przekładów Pisma Świętego

26 stycznia 2009 r. (część II)

Fotografie: Artur Podsiadły

NA DROGACH I BEZDROŻACH PRZEKŁADÓW BIBLIJNYCH

(CZĘŚĆ DRUGA)

STAROŻYTNE PRZEKŁADY CHRZEŚCIJAŃSKIE

Starożytne łacińskie przekłady Biblii

różne przekłady z Septuaginty powstające od 2 poł. II wieku n.e.  do IV w. n.e.

383 r. - papież Damazy I zleca Hieronimowi ujednolicenie przekładów starołacińskich

390-405 r. - tłumaczenie ST z tekstu hebrajskiego

VIII w. - rewizja Alkunina z Tours i Theodulfa z Orleanu

XI w. - rewizja Lanfranka z Bec i Stefana Hardinga

XIII w. ­­- wydanie zrewidowanego tekstu Wulgaty pod nazwą Biblia paryska

1455 - Wulgata jako pierwsza wydrukowana książka

1528 - pierwsze wydanie krytyczne Roberta Stefanusa

1546 - uznanie na Soborze Trydenckim za oficjalny przekład katolicki

1590 - Wulgata Sykstyńska

1592 - Wulgata Klementyńska

Przykłady „pomyłek" Wulgaty:

Rdz 3,15 Protoewangelia

•          Wulgata:

•          BWujka:

Położę nieprzyjaźń między tobą, a między niewiastą; i między nasieniem twoim a nasieniem jej, ona zetrze głowę twoją, a ty czyhać będziesz na piętę jej.

•          BTysiąclecia:

Wprowadzam nieprzyjaźń między ciebie a niewiastę, pomiędzy potomstwo twoje a potomstwo jej: ono zmiażdży ci głowę, a ty zmiażdżysz mu piętę.

Wj 34, 29 - „rogi" Mojżesza

•          Wulgata:

cumque descenderet Moses de monte Sinai tenebat duas tabulas testimonii et ignorabat quod cornuta esset facies sua ex consortio sermonis Dei

•          BTysiąclecia:

Gdy Mojżesz zstępował z góry Synaj z dwiema tablicami Świadectwa w ręku, nie wiedział że skóra na jego twarzy promieniała na skutek rozmowy z Panem.

1J 5, 7-8 COMMA JOANNEUM

•          Wulgata:

7 Quoniam tres sunt, qui testimonium dant in caelo: Pater, Verbum, et Spiritus Sanctus: et hi tres unum sunt. 8 Et tres sunt, qui testimonium dant in terra: spiritus, et aqua, et sanguis: et hi tres unum sunt.

•          BWujka:

7 "Albowiem trzej są, którzy świadectwo dają na niebie: Ojciec, Słowo i Duch Święty: a ci trzej jedno są; 8 A trzej są, którzy świadectwo dają na ziemi: Duch i woda i krew: a ci trzej jedno są".

•         PRZEKŁADY Z LXX:

Vetus Latina, koptyjski, etiopski, ormiański (Biblia armeńska Św. Mesropa), gruziński, syroheksaplarny, arabski, staro-cerkiewno-słowiański

•         PRZEKŁADY Z PESZITTY:

perski, sogdyjski, arabski

•         PRZEKŁADY Z WULGATY:

Średniowieczne zachodnie przekłady na języki rodzime i późniejsze - z czasów Reformacji (m.in.. Biblia Wujka)

CHRONOLOGIA POLSKICH PRZEKŁADÓW PISMA ŚWIĘTEGO

(XV w.) Psałterz floriański - najstarszy znany polski fragment przekładu Biblii. Prace nad Psałterzem rozpoczęły się około roku 1398, prawdopodobnie z fundacji królowej Jadwigi (pierwszej żony Władysława Jagiełły).

(1445-1453)  Biblia królowej Zofii  (Biblia szaroszpatacka) - z Wulgaty na podst. przekł. czeskich

(1532) Psałterz Krakowski

(1539) Psałterz Walentego Wróbla

(1541) Psałterz Mikołaja Reja

(1551) Nowy Testament  Stanisława Murzynowskiego, - przekład luterański z języka greckiego - z tekstu opracowanego przez Erazma z Rotterdamu, pierwszy polski przekład Nowego Testamentu, wydany drukiem w Królewcu nakładem Jana Seklucyana.

(1556) Nowy Testament Marcina Bielskiego, katolicki przekład z Wulgaty wznawiany jeszcze w 1564, 1566, 1568.

(1556) odkryty przez Brückner'a, wydany w Krakowie jako Nowy Testament Szarffenbergera

(1558) Wierszowany psałterz Jakuba Lubelczyka wydrukowany w drukarni Macieja Wirzbięty.

(1561) Biblia Leopolity lub Biblia Szarffenbergowska, z Wulgaty tłumaczył ks. Jan Nicz ze Lwowa (pseudonim Leopolita = "Lwowianin") Pierwszy drukowany polskojęzyczny przekład całej Biblii, dokonany na zlecenie Marka i jego syna Stanisława Szarffenbergów. Przekład zadedykowano Zygmuntowi II Augustowi. Gigantyczną księgę zaopatrzono w 284 drzeworyty obrazujące różne sceny biblijne.

(1563) Biblia Brzeska (Biblia Radziwiłłowska, Biblia Pińczowska) - przekład kalwiński, pierwszy z języków oryginalnych, zlecony przez księcia Mikołaja Radziwiłła, wznawiany w częściach i całości w latach 1564, 1580, 1585, 1593.

(1570) Nowy Testament Szymona Budnego - ariański przekład wchodzący w skład wydrukowanej w 1574 roku Biblii Nieświeskiej;

(1574) Biblia Nieświeska - ariański przekład Szymona Budnego, wydany nakładem M. Kawieczyńskiego drukarza w Nieświeżu

(1577) Nowy Testament Marcina Czechowica - (wydrukowany w Rakowie na użytek arian);

(1579) Psałterz Jana Kochanowskiego , do 1642 ponad 20 wydań

(1593) Nowy Testament ks. Jakuba Wujka - katolicki przekład, który wszedł w skład Biblii ks. Wujka, wydanej jako całość.

(1599) Biblia Wujka - klasyczne  i najpopularniejsze  tłumaczenie katolickie do czasów BT

(1605) Psałterz Macieja Rybińskiego, luteranina.

(1606) Nowy Testament w przekładzie Walentego Szmalca

(1606) Nowy Testament Daniela Mikołajewskiego - protestancki przekład wchodzący w skład Biblii Gdańskiej

(1632) Biblia Gdańska - luterańskie tłumaczenie Biblia, powstałe jako wynik rewizji Biblii Brzeskiej, czeskiej (1579-1593), francuskiej, łacińskiej Pagninusa i Wulgaty, dokonane przez Daniela Mikołajewskiego, seniora zborów kujawskich, oraz Jana Turnowskiego seniora jednoty braci czeskich w Wielkopolsce. Wydana także później w 1660 w Amsterdamie i jeszcze wielokrotnie w XVIII, XIX i XX wieku. Współcześnie wydawana Biblia Gdańska to wersja z poprawkami językowymi (rewizja) z 1738 roku, znana też jako Biblia Królewiecka, z Nowym Testamentem poprawianym jeszcze raz w 1881 roku ("rewizja warszawska"). Ostatnie znane nam wydanie z księgami deuterokanonicznymi miało miejsce w 1913 roku w Halles

(1688) Psałterz w przekładzie Wojciecha Tylkowskiego

(1786) Psałterz w przekładzie Franciszka Karpińskiego

(1878) Psałterz w przekładzie Kazimierza Bujnickiego, wydany pośmiertnie

(ok. 1860) Nowy Testament i Psalmy w przekładzie Bolesława Goetze

(1863) Pięcioksiąg Mojżesza dla Żydów-Polaków (Chamiszach Chumsze Torah); tłum. Daniel Neufeld; t. I: Księga Rodzaju oraz t. II: Księga Wyjścia

(1878) Przysłowia Salomona, tłum. Izaak Kramsztyk. Warszawa

(1883) Psalmy, Izaaka Cylkowa

(1895) Przysłowia Salomona wierszem z hebrajskiego, tłum. Numa (Joachim) Hirstein, Warszawa

(1895) Pięcioksiąg Mojżesza, Izaaka Cylkowa

(1896) Księga Izajasza, Izaaka Cylkow

(1898) Kohelet czyli Kazania Salomona z hebrajskiego wierszem, tłum. Numa (Joachim) Hirstein, Warszawa

(1899) Księga Jeremiasza, Izaaka Cylkowa

(1900) Księga Ezechiela, Izaaka Cylkowa

(1901) Księgi Dwunastu Mniejszych Proroków, Izaaka Cylkowa

(1903) Księga Hjoba, Izaaka Cylkowa

(1904) Księgi Pięciu Megilot, Izaaka Cylkowa

(1905) Księga Jozuego, Izaaka Cylkowa

(1905) Przypowieści Salomona, Izaaka Cylkowa

(1913) Księga Sędziów, Izaaka Cylkowa

(1913) Księga Samuela, Izaaka Cylkowa

(1914) Księga Królów,  Izaaka Cylkowa

(1917) Ewangelie i Dzieje Apostolskie - ks. Władysław Szczepański - przekład z Wulgaty

(1927) Chwała Boża (Psałterz Dawidowy), tłum. Fryderyka Aszkenazego, ks. 1-5, Lwów

(ok. 1926-1930) Przekład Mariawicki

(1931) Pięcioksiąg Mojżesza, tłum. Józefa Miessesa, cz. 1-5

(1937) Pięcioksiąg Mojżesza, tłum. Salomona Spitzera, Kraków

(1947) Ewangelie i Dzieje Apostolskie - ks. Feliks Gryglewicz

(1949) Nowy Testament w przekładzie ks. Eugeniusza Dąbrowskiego

(1956) Nowy Testament w przekładzie Seweryna Kowalskiego

(1958) Dobra Nowina według Mateusza i Marka - Władysław Witwicki

(1965) Biblia Tysiąclecia   powstała z inicjatywy Benedyktynów Tynieckich (później wielokrotne wydania po rewizjach) - oficjalna liturgiczna wersja Biblii używana przez Kościół Katolicki w Polsce

(lata 60. i 70.) Przekłady biblijne Romana Brandstaettera: Ewangelie, pisma św. Jana Ewangelisty, księgi Hioba, Koheleta i in.

(1973-1975) Biblia Poznańska czterotomowe wydanie katolickie z obszernymi przypisami

(1974) Księga Rodzaju, tłum. Artura Sandauera, "Literatura na Świecie" (1974) nr. 3, s. 4-177 - tzw. tłumaczenie laickie, Eksperymentalny przekład Księgi Rodzaju, w 1977 zamieszczone w książce Artura Sandauera "Bóg, Szatan, Mesjasz i...?", wydanej przez Wydawnictwo Literackie w Krakowie.

(1975) Biblia Warszawska (tzw. "brytyjka"), opracowany przez polskie środowiska protestanckie przekład wydany przez Brytyjskie i Zagraniczne Towarzystwo Biblijne

(1975) Ewangelie i Dzieje Apostolskie - Walenty Prokulski

(1976) Nowy Testament Kazimierza Romaniuka

(lata 70 i 80) Przekłady biblijne Czesława Miłosza: Ewangelia Marka, Apokalipsa św. Jana, księgi pięciu Meligot, księga Hioba, księga Mądrości

(1989) Słowo Życia - parafraza tekstu Nowego Testamentu we współczesnym języku polskim

(1991) Nowy Testament, przekład na współczesny język polski staraniem Brytyjskiego i Zagranicznego Tow. Biblijnego ("Nowy Przekład") - znacznie uwspółcześniony w stosunku do Biblii Warszawskiej język, przekład z języka greckiego opracowany przez polskie środowiska protestanckie.

(lata 90 XX wieku) Biblia Lubelska (kolejne księgi wydawane sukcesywnie do dziś)

(lata 90. XX wieku)  Nowa Biblia Gdańska  (z inicjatywy baptystów)

(1993) Grecko-polski Nowy Testament, tłum. ks. Remigiusza Popowskiego i Michała Wojciechowskiego - przekład interlinearny z kodami gramatycznymi

(1994) Przekład filologiczny NT Sławomira Łuczkiewicza (jak dotąd tylko Ewangelie i Ap)

(1995) Ewangelia Mateusza - Anna Świderkówna,

(1997) Ewangelia Marka - Anna Świderkówna,

(1997) Biblia Warszawsko-Praska w przekładzie ks. biskupa Romaniuka (pierwszy od czasu Biblii ks. Wujka przekład całości Biblii dokonany przez jedną osobę)

(1997) Przekład Nowego Świata (z języka angielskiego) - sfałszowany i tendencyjny przekład Świadków Jehowy

(1997) Synopsa czterech Ewangelii w nowym przekładzie polskim - Michał Wojciechowski

(2000)  Dobra nowina według św. Marka - ks. Tomasz Węcławski

(2000) Nowy Testament, Przekład na Wielki Jubileusz Roku 2000

(2001) Przekład Ekumeniczny (Nowy Testament i Psalmy) - opracowany przez międzywyznaniowy zespół tłumaczy (z 11 Kościołów!), z inicjatywy Towarzystwa Biblijnego w Polsce.

(2001) Księga Daniela w przekładzie z języków oryginalnych - pastor prof. zw. dr hab. Zachariasz Łyko - adwentyści

(2001) ęłęóTora Pardes Lauder. Księga I Bereszit - tłum. r. Sacha Pecaric

(2002) Przekłady pastora Piotra Kotarby-Kaczora -Księga Daniela, -Dobra Nowina Królestwa Łaski według apostoła Mateusza, -Dobra Nowina Czynów Sługi Bożego według św. Marka

(2003) Hebrajsko-polski Stary Testament - Pięcioksiąg, tłum. Anna Kuśmirek, przekład interlinearny

(2003) Tora Pardes Lauder. Księga II Szemot -  tłum. r. Sacha Pecaric

(2004) Ewangelia Łukasza - Zygmunt Kubiak

(2004) Biblia Ewangeliczna, Przekład dosłowny

(2004) Biblia Ewangeliczna, Przekład literacki

(2005) Nowy Testament i Psalmy (Wyd. Paulistów) -przekład pastoralny na współczesny język polski, rezygnujący z utrwalonej terminologii

(2005) Nowy Testament z perspektywy żydowskiej (NTPŻ, zamieszczony w: Komentarzu żydowskim do Nowego Testamentu, wyd. Vacatio) przekład The Jewish New Testament Davida H. Sterna, jest interpretacją tekstu greckiego dokonaną z perspektywy Żyda mesjanistycznego

(2005) Tora Pardes Lauder. Księga III Wajjikra - tłum. r. Sacha Pecaric

(2005) Tora Pardes Lauder. Księga IV Bemidbar - tłum. r. Sacha Pecaric

(2005) Nowy Testament w przekładzie na gwarę górali Skalnego Podhala

(2005) Dobra Czytanka wg św. ziom'a Janka (przekład na język slangowy,

(2006) Tora Pardes Lauder. Księga V Dewarim - tłum. r. Sacha Pecaric

(2008) Biblia Paulistów

(2008) Przekład Ekumeniczny, księgi dydaktyczne ST

(2008) Hebrajsko-polski Stary Testament - Prorocy, tłum. Anna Kuśmirek, przekład interlinearny

(2008) Grecko-polski Stary Testament -Księgi Greckie, tłum. Michał Wojciechowski, przekład interlinearny

DAWNE POLSKIE PRZEKŁADY PISMA ŚWIĘTEGO

ęłęóNajstarszym polskim wydaniem Starego i Nowego Testamentu była Biblia królowej Zofii (Biblia szarospotacka, Biblia Szaroszpotacka, Biblia Szaroszpatacka), która powstała z inicjatywy czwartej żony Władysława Jagiełły - Zofii Holszańskiej. Opracował ją w latach 1453-61 Andrzej Jaszowic w oparciu o Wulgatę i czeskie tłumaczenia Pisma Świętego.

W sto lat później ukazał się kolejny polski przekład całego Pisma Świętego zwany Biblią Lopolity, którego koordynatorem był krakowski profesor Jan Nicz Lwowianin. Biblia Lopolity jest pierwszym wydrukowanym polskim przekładem.

Pierwszym polskim przekładem z języków oryginalnych była kalwińska Biblia Brzeska (zwana też Biblią Pińczowską i Biblią Radziwiłłowską), która ukazała się w 1563 roku. Tłumaczenia podjął się sprzyjający Reformacji Jan Łaski, a dokończył je zespół uczonych pod kierunkiem Grzegorza Orszaka. Sponsorem tego wydania był protestant Mikołaj Radziwiłł Czarny. Jego syn, zwany Mikołaj Krzysztof Radziwiłł zwany Sierotką, przeszedł na katolicyzm,  wykupił większość egzemplarzy Biblii Brzeskiej  i spalił na rynku w Wilnie.

Kolejnym całościowym przekładem Pisma na język polski była katolicka Biblia Jakuba Wujka.

Ksiądz Jakub Wujek urodził się w Wągrowcu w 1541 roku. Wstąpił do zakonu OO.Jezuitów, studiował filozofię w Wiedniu (magisterium) i teologię w Rzymie (doktorat), był wykładowcą kolegium jezuickiego w Pułtusku. W 1584 r. władze zakonne zleciły mu przełożenie Pisma Świętego - jednak prawdopodobnie ksiądz Wujek pracował już wcześniej nad przekładem Nowego Testamentu z języka greckiego. Powstał przekład oddający bardzo dobrze wiele odcieni znaczeniowych oryginału, uwzględnionych także w Wulgacie przez św. Hieronima. Przykładem może być np. użycie w tłumaczeniu Księgi Rodzaju słów mąż / mężyna dla oddania łacińskiego vir / virgo (tu św.Hieronim poszedł za oryginałem hebrajskim, gdzie jest isz/issza); we współczesnych przekładach mamy mężczyzna / niewiasta (lub kobieta), co nie uwypukla w taki sposób jak w oryginale związku mężczyzny z kobietą.W roku 1593 ukazał się przekład Nowego Testamentu, wydany z poprawkami w 1594 roku (po uzgodnieniu z Wulgatą Klementyńską). Cały przekład był gotowy rok później. Ksiądz Jakub Wujek zmarł w wieku 56 lat w roku 1597,  nie doczekawszy wydania całości Pisma Świętego, gdyż Biblia ukazała się dopiero dwa lata po śmierci ks. Wujka - w 1599 roku, po zakończeniu oprac komisji rewizyjnej. Biblia Wujka wytyczyła na całe stulecia swoisty i niepowtarzalny styl biblijny. Należy do najpiękniejszych zabytków literatury polskiej. Biblia Wujka stała się drogocenną księgą polskości i skarbem kultury narodowej. Tę kulturową, czy wręcz narodową wartość Biblii w przekładzie ks. Jakuba Wujka bardzo sugestywnie oddaje opowiadanie Henryka Sienkiewicza Wspomnienie z Maripozy.

Następnym polskim tłumaczeniem całego Pisma Świętego z języków oryginalnych była protestancka Biblia Gdańska powstała z połączonej po zgodzie sandomierskiej (1570) inicjatywy protestantów polskich z różnych zborów. Praca nad nią trwała od 1600 po 1626 rok. Wydana w roku 1632 w Gdańsku jako odpowiedź na katolickie tłumaczenie, sama zdradza, wyraźne powinowactwa w zakresie warstwy językowej z tekstem Biblii Wujka.

 WSPÓŁCZESNE PRZEKŁADY KATOLICKIE

W Polsce niemal do czasu II Soboru Watykańskiego w nauczaniu kościelnym wykorzystywano wyłącznie przekład Jakuba Wujka z łacińskiej Wulgaty (1597). Z języka greckiego jako pierwszy w Polsce przełożył Ewangelie i Dzieje Apostolskie ks. Feliks Gryglewicz (Katowice 1947), a po nim, w sposób nowatorski, cały Nowy Testament przetłumaczyli ks. Seweryn Kowalski (Warszawa 1957) i ks. Eugeniusz Dąbrowski (Poznań 1961).

Pierwszy całościowy katolicki przekład od czasu Biblii Jakuba Wujka wydano z okazji tysiąclecia chrześcijaństwa w Polsce w 1966 roku. Biblia Tysiąclecia odstąpiła od łacińskiej Wulgaty, opierając się na tekstach hebrajskich i greckich.

Za najlepsze tłumaczenie katolickie uchodzi Biblia Poznańska, która w całości ukazała się w 1973 roku. Posiada bardzo obszerne komentarze.

W 1997 roku ukazał się kolejny całościowy przekład Pisma Świętego zwany Biblią Warszawsko-Praską. Jego autorem jest bp prof. Kazimierz Romaniuk, który wprowadził wiele indywidualnych rozwiązań. Jest to przekład daleki od dosłowności, czasami przybierający bardziej charakter parafrazy.

Kościół rzymskokatolicki korzysta obecnie w liturgii z Biblii Tysiąclecia, Kościoły protestanckie zaś korzystają najczęściej z Biblii Warszawskiej (wydanej przez Brytyjskie i Zagraniczne Towarzystwo Biblijne w 1975), która zastąpiła po trzech wiekach Biblię Gdańską. Biblia Warszawska jest współczesnym przekładem, stosującym współczesną szatę językową z zachowaniem pewnych tradycyjnych wyrażeń biblijnych (np. „zakon", zamiast „prawo") wywodzących się z Biblii Gdańskiej

PASTORALNA  BIBLIA PAULISTÓW

Wzorem dla tego przekładu były powstałe wcześniej  w wielu krajach „Biblie pastoralne", przygotowywane z inspiracji tego samego zgromadzenia (gaulistów). Są to tłumaczenia ujęte w języku przystępnym i opatrzone dość obszernymi objaśnieniami ujętymi w formie przydatnej dla zwykłego czytelnika i duszpasterza.

Niektóre zmiany w Biblii Paulistów:

zrodził -> był ojcem

niewiasta -> kobieta

dziecię -> chłopiec, dziecko

szafarz -> zarządca

nie znam męża -> nie znam pożycia małżeńskiego

błogosławieni -> szczęśliwi

cisi -> łagodni

jesteście synami Bożymi -> jesteście dziećmi Bożymi

jak i my odpuszczamy naszym winowajcom -> Jak i my darowujemy długi naszym dłużnikom

cieszcie się i radujcie -> cieszcie się i skaczcie z radości

zaprawdę, powiadam wam -> zapewniam was

nie zabijaj -> nie popełnisz morderstwa

oddal ode mnie ten kielich -> zabierz ode mnie ten kielich

- czas podawany według naszej rachuby

- inne tytuły perykop

PRZEKŁAD EKUMENICZNY

Polski przekład ekumeniczny został dokonany przez międzywyznaniowy zespół, składający się z 30 osób reprezentujących Kościół rzymskokatolicki, prawosławny, ewangelicko-augsburski, ewangelicko-reformowany, ewangelicko-metodystyczny, polskokatolicki, starokatolicki mariawitów, baptystów, zielonoświątkowców, Adwentystów Dnia Siódmego oraz Zbory Chrystusowe. Na razie przetłumaczono NT i  Księgi Dydaktyczne ST.

SFAŁSZOWANY „PRZEKŁAD" ŚWIADKÓW JEHOWY

W 1994 roku w Polsce ukazał się nowy przekład, niedostępny wprawdzie w księgarniach, ale i tak szeroko rozpowszechniany bezpośrednio do mieszkań chrześcijańskich przez Świadków Jehowy. Chodzi o tak zwany Przekład Nowego Świata, wydany przez Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania, czyli centralny zarząd Organizacji Świadków Jehowy.  Całość ukazała się w 1997 r. Jest to przekład tendencyjny, pełen przeinaczeń, mających na celu „dopasowanie" Pisma Świętego do swych własnych nauk, które wpierw wykreowało Towarzystwo Strażnica. W rezultacie dokonano skrajnego zafałszowania Słowa Bożego.

PRZEKŁADY ŻYDOWSKIE NA JĘZYK POLSKI

Na przełomie XIX i XX wieku powstał przekład Tory i większości pozostałych ksiąg Starego Testamentu, wydany na podstawie języków oryginalnych przez rabina Izaaka Cylkowa.

W roku 2006 zostało ukończone przez rabina dr Sachę Pecarica, pierwsze powojenne żydowskie tłumaczenie Tory na język polski. Wydało je w 5 tomach wydawnictwo Pardes Lauder.

PRZEKŁADY „ŚWIECKIE"

Poza przekładami wydawanymi w imieniu któregoś z Kościołów chrześcijańskich istnieją też przekłady niekonfesyjne, mające charakter literacki, poetycki lub eksperymentalny. Podjęli się ich m.in.: Władysław Witwicki, Czesław Miłosz, Anna Świderkówna, Roman Brandstaetter, Zygmunt Kubiak, Artur Sandauer i Sławomir Łuczkiewicz.

PRZEKŁADY BRANDSTAETTERA

Przekłady biblijne Romana Brandstaettera obejmują większą część Nowego Testamentu oraz kilka ksiąg Starego Testamentu; Roman Brandstaetter wychowywał się w rodzinie żydowskiej z Tarnowa. Biblia Hebrajska obecna była w jego tradycji domowej, a nauki czytania i pisania w języku polskim udzielano mu na Biblii Jakuba Wujka (wyłącznie na Starym Testamencie, ponieważ wierzący Żydzi nie mogli czytać Nowego Testamentu). Poznanie NT skłoniło pisarza do przejścia z judaizmu na katolicyzm.

Jako jedyny polski autor przekładów Biblii Brandstaetter zastosował metodę kolometryczną, która polega na podziale wersetu biblijnego na rytmiczne człony, aby można było je recytować sposobem kantylacyjnym.

EKSPERYMENTALNY PRZEKŁAD KSIĘGI RODZAJU ARTURA SANDAUERA

Artur Sandauer podjął próbę przekładu Księgi Rodzaju, starając się oddać walory literackie oryginału, a więc uwzględniając w przekładzie m.in. gry słów, rymy, rytmikę i swoiste językowe kalambury, które występują w tekście hebrajskim. Artur Sandauer starał się uzyskać zbliżony efekt w języku polskim. W konsekwencji jego przekład pełen jest językowych dziwolągów, neologizmów i wulgaryzmów, co czyni czasem tekst niezrozumiałym, dziwacznym i groteskowym. Niektóre rozwiązania translatorskie wywołują efekt komiczny, którego nie ma w oryginale.

NIEKTÓRE GRY SŁÓW Z PRZEKŁADU ARTURA SANDAUERA

Rdz 2,5: Ludzi nie było, by ląd uprawiać

W jęz. hebr. gra słów: adam [człowiek] i adama [ziemia]

Rdz 2,24: Mężycą się nazowi, iże wyjęta jest mężowi

W jęz. hebr. gra słów: isz [mężczyzna] i iszsza [niewiasta]

Rdz 3,20: Będzie się zwała Chawa - ta co wszystko żywe w łonie chowa.

W jęz. hebr. związek z hajja [żyć]. BT tłumaczy: Matka wszystkich żyjących.

Rdz 11,9: Nadano mu [miejscu] imię Babel, bo tu zbełtał Bóg języki

W jęz. hebr. gra słów. [balal = pomieszał]

Rdz 16,11: Porodzisz syna i nazwiesz go Izmael, iż zmiłował się Pan nad twą udręką.

W jęz. hebr. iszma-el = Bóg wysłuchał

Rdz 17,5: Będziesz się zwał Abrahamem, bo obrałem ciebie na ojca wielu ludów.

Rdz 18,12: Zaśmiała się do siebie Sara, mówiąc: Iza, kiedym przywiędła (...) rozkoszy zażywać będę? (...) Nazwała go Izaak.

Stąd pochodzi imię Izaak [Ichaak = zaśmiać się]

Rdz 25,26: Wyszedł pierwszy z włosem rudym na jeża, więc nazwała go Ezaw. Później wyszedł jego braciszek dłonią jakoby pięty Łzawa uczepiony, stąd nazwano go Jakob.

W j. hebr. gra słów: Jaaqob [imię Jakub] i aqueb [pięta].

Rdz 27,36 Zaiste zwie się Jakub, alem to ja kiep, boć już dwakroć mnie okpił.

Hebr. jaakow = żartowniś.

Rdz 29,32 Nazwała go Ruben, bo rzekła Rób Boże miłosierdzie nad nędzą moją.

Hebr. re'uben = ujrzał na ucisk

Rdz 29,33: Usłyszał Bóg żem niekochana i dlatego drugiego śle mi on. Dlatego nazwała go Symeon

Hebr. szim'on = usłyszał, że odsunięta

Rdz 29,34: Przestanie mnie mąż poczytywać za żonę lewą, bom mu 3 synów powiła,. Dlatego nazwała go Lewi

Hebr. lewi = przywiąże się

Rdz 29, 35: dzięki Bogu, że mi jego dał, dlatego nazwała go Jehuda

Hebr. jehuda = będę sławić Pana

Rdz 30,6: Sprawiedliwość wyrządził mi Pan (..) iż syn mi jest dan. Dlatego nazwała go Dan.

Hebr. dan = sądził

Rdz 30,11: Pragnienie me Pan zgadł! I nazwała go Gad.

Hebr. gad = szczęścił.

Rdz 30,13: Aż serce rośnie, iż pozazdroszczą mi niewiasty. I nazwała go Aser

PRZYKŁADY RÓŻNIC W POLSKICH PRZEKŁADACH

Rdz 1:2

•         BT: „Ziemia zaś była bezładem i pustkowiem: ciemność była nad powierzchnią bezmiaru wód, a Duch Boży unosił się nad wodami."

•         NS: „A ziemia była bezkształtna i pusta i ciemność panowała na powierzchni głębiny wodnej; a czynna siła Boża przemieszczała się tu i tam nad powierzchnią wód."

•         AS: „A ziemia była mętem i zamętem, i mrokiem na obliczu Odmętu, a tchnienie Elohim nosiło się na obliczu wód".

J 1:1

•         BT: „Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga, i Bogiem było Słowo."

•         NS: „Na początku był Słowo, a Słowo był u Boga i Słowo był bogiem.

•         PBr: „Przed wszystkim Jest Słowo, A Słowo Jest u Boga, A Bóg Jest Słowem"

•         Be: „Na początku było Słowo, a Słowo było zwrócone ku Bogu, i Bogiem było Słowo"

Mt 5:3

•         BT: „Błogosławieni ubodzy w duchu, albowiem do nich należy Królestwo Niebieskie".

•         BPau: „Szczęśliwi ubodzy w duchu, ponieważ do nich należy królestwo niebieskie"

•         NBG: „Bogaci żebrzący u Ducha, albowiem ich jest Królestwo Niebios".

•         NS: „Szczęśliwi, którzy są świadomi swojej potrzeby duchowej, gdyż do nich należy królestwo niebios".

BT - Biblia Tysiąclecia

NS - Przekład Nowego Świata

AS - Przekład Ks. Rdz Artura Sandaueura

Bpa  -  Biblia Paulistów

NBG - Nowa Biblia Gdańska

PBr - Przekład Brandstaettera

POPRAWNOŚC POLITYCZNA W PRZEKŁADACH BIBLII

Lewicowa ideologia i polityczna „poprawność" wywiera niestety wpływ również na przekłady Pisma Świętego.

INT The Inclusive New Testament

J 8, 3 (BT): „Wówczas uczeni w Piśmie i faryzeusze przyprowadzili do Niego kobietę, którą pochwycono na cudzołóstwie",

J 8, 3 (INT) „A couple had been caught in the act of adultery, though the scribes and Pharisees brought only the woman" (przyłapano wówczas na cudzołóstwie pewną parę, chociaż faryzeusze i uczeni w Piśmie przyprowadzili tylko kobietę).

Kol 3, 18 (BT) „Żony, bądźcie poddane mężom, jak przystało w Panu"

Kol 3, 18 (INT)  „You who are in committed relationships, be submissive to each other" (ci z was, którzy pozostajecie w trwałych związkach, bądźcie poddani sobie nawzajem

Iz 2, 3 (BT) „Bóg Jakuba"

Iz 2, 3 (INT)„Bóg Jakuba, Racheli i Lei"

Niemiecka Biblia „w sprawiedliwym języku"

Claudia Janssen  tłumaczka tego protestanckiego przekładu uznała m.in. , że Bóg w przekładzie nie powinien być rodzaju męskiego, bo to seksizm, czyli faworyzowanie mężczyzn kosztem kobiet na kartach Biblii.

Przykłady zmian dyktowanych polityczną poprawnością:

Ojcze nasz  -> Ojcze nasz i Matko nasza

Królestwo Boże -> sprawiedliwy świat

Miłujcie się jak bracia -> miłujcie się jak rodzeństwo

Bracia -> bracia i siostry

Pan -> Wieczny (Słowo „Pan" kojarzy się bowiem z feudalizmem)

Panie -> Ty

Bóg -> Istota Żywa

Bibia Edycji Św. Pawła

Jk 1, 12. 20 - CZŁOWIEK ZAMIAST MĄŻ

BT „Błogosławiony mąż, który wytrwa w pokusie (...) Gniew męża nie wykonuje sprawiedliwości Bożej"

Bpa „Szczęśliwy człowiek, który mimo pokusy wytrwa w dobrym (...) Człowiek zagniewany nie postępuje według Bożej sprawiedliwości".

Gal 3, 26 - DZIECIĘCTWO BOŻE ZAMIAST SYNOWSTWA BOŻEGO

BT „wszyscy bowiem dzięki tej wierze jesteście synami Bożymi"

Bpa „wszyscy przecież dzięki wierze w Jezusa Chrystusa jesteście dziećmi Bożymi"

J 6, 10 - NIE TYLKO MEŻCZYŹNI

BT „Usiedli więc mężczyźni, a liczba ich dochodziła do pięciu tysięcy"