Introligatornia BU KUL - szkic historyczny

  Introligatornia w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim powstała w grudniu 1947 roku dzięki staraniom ówczesnego rektora naszej uczelni, ks. prof. dr Antoniego Słomkowskiego. Początkowo mieściła się w gmachu Uniwersytetu przy Alejach Racławickich 14, w skrzydle zachodnim obok kościoła akademickiego, potem - w 1949 roku - przeniesiona została do większego pomieszczenia od strony północno-zachodniej. Pod koniec 1950 roku przeprowadzono Introligatornię do nowo objętego przez Bibliotekę Główną budynku przy ulicy Chopina 27. Pierwszym pracownikiem Introligatorni była Bolesława Róża Wisińska, siostra ze Zgromadzenia Sióstr Przenajświętszego Oblicza, zwanych Obliczankami. Z introligatorni należącej do tego Zgromadzenia, zlikwidowanej w Częstochowie, pochodziło pierwsze, podstawowe wyposażenie pracowni introligatorskiej KUL. Były to najprostsze, nawet prymitywne, ale niezbędne sprzęty i narzędzia: gilotyna do obcinania bloków książek, niewielkie stalowe nożyce do cięcia tektury i kilka drewnianych pras. Stopniowo nabywano własne przyrządy do pracy. Oprawiano wtedy głównie książki dla bibliotek zakładowych (mieszczących się w gmachu Uniwersytetu), natomiast bardzo mało takich usług wykonywano dla Biblioteki Głównej - ponieważ Introligatornia nie była z nią organizacyjnie związana. Dopiero w połowie 1951 roku uchwała Senackiej Komisji Bibliotecznej spowodowała, że dyrekcja Biblioteki zwróciła się do Rektora KUL o połączenie organizacyjne Introligatorni z Biblioteką Główną. Ostatecznie decyzja o przyłączeniu pracowni do Biblioteki (nie bez oporów) zapadła w 1952 roku.

  Stopniowo powiększał się personel introligatorni, a dyrekcja Biblioteki starała się dbać o dokształcanie pracownic, wysyłając je na szkolenia oraz organizując takowe na miejscu. Introligatorki korzystały z doświadczenia i wiedzy takich mistrzów, jak Ignacy Wiesiołek, introligator od roku 1902 (dyplom mistrzowski uzyskał 10 lat później), zakonnik franciszkanin z Nysy. Przyjeżdżał on do Lublina dwukrotnie - w 1953 i 1955 roku, ucząc wykonywania tłoczonych napisów na grzbietach, opraw książek w skórę i innych trudniejszych tajników czynności introligatorskich. Brat Wiesiołek wyszperał też na Śląsku (Góra św. Anny) sprawne maszyny introligatorskie i dopomógł w ich zakupie. W 1954 roku pracownia wzbogaciła się o gilotynę i tzw. złociarkę (maszynę do odbijania nadruków, także na gorąco) firmy 'Krauze' oraz duże nożyce do arkuszy tektury. Urządzenia te, już wtedy dość stare i dawnej produkcji, dziś, po 50 (!) latach, nadal służą w pracowni bez żadnych awarii czy zastrzeżeń... W tym samym okresie znakomity introligator warszawski, Stanisław Haremza, podarował pracowni cenny zestaw kilkudziesięciu, potrzebnych do sporządzania artystycznych opraw, drobnych narzędzi (radełka, tłoki, mosiężne liniaki, agaty, kostki i inne). One także są wykorzystywane z powodzeniem do dziś.

  Szkolenia kontynuowano; w połowie roku 1958 między innymi Zofia Głowinkowska (zatrudniona ówcześnie od dwóch lat, a późniejsza długoletnia kierowniczka pracowni) odbyła siedmiotygodniową praktykę u introligatora - świetnego fachowca i artysty - dr Roberta Jahody-Żółtowskiego, wtedy kierownika Spółdzielni Przemysłu Ludowego "Starodruk" w Krakowie. Był on synem legendarnego Roberta Jahody (1862 - 1947), który pracował dla takich artystów, jak między innymi Stanisław Wyspiański, Julian Fałat, Wojciech Weiss, Leon Wyczółkowski, Teodor Axentowicz, Henryk Uziembło czy wszyscy trzej Kossakowie... Przejął po ojcu sferę introligatorstwa artystycznego i chętnie przekazywał tę wiedzę dalej. Jednocześnie inne pracownice szkoliły się i zdobywały stopnie czeladnika (a potem mistrza) w lubelskim Zakładzie Doskonalenia Zawodowego. Jedna z pań praktykowała w 1966 roku u  introligatora i konserwatora, Piotra Karowskiego, w pracowni konserwacji starych druków Miejskiej Biblioteki Publicznej w Bydgoszczy; później on sam przybył do Lublina z kursem konserwacji książek zabytkowych, rękopisów i starych druków. Inna introligatorka przeszła kurs konserwacji książek, zorganizowany przez Archiwum Akt Dawnych w Warszawie pod kierunkiem mgr inż. Maryny Husarskiej. Często zasięgano rad i pomocy od lubelskich mistrzów zawodu: Teodora Pawłowskiego i Konstantego Juszko. Jednak prac stricte konserwacyjnych przeprowadzono raczej niewiele - głównie dlatego, że bieżące potrzeby opraw (szczególnie druków ciągłych) były ogromne, ilość zatrudnionych osób - zbyt mała, a warunki lokalowe i techniczne - nad wyraz skromne.

  Oprócz pracownic ze Zgromadzenia Sióstr Przenajświętszego Oblicza w Introligatorni Biblioteki Uniwersyteckiej KUL były też zatrudniane coraz częściej osoby świeckie; dzisiaj już nie pracuje żadna z Sióstr - ostatnia zakończyła pracę w Bibliotece odchodząc na emeryturę w 2000 roku. Od z górą półwiecza przez pracownię introligatorską przewinęło się kilkadziesiąt osób. Obecnie (początek 2005 roku) w Introligatorni zatrudnionych jest siedem osób, w tym troje po studiach wyższych (Wydział Artystyczny UMCS) i dwie osoby po egzaminach rzemieślniczych - mistrzowskim i czeladniczym. Introligatornia i Pracownia Konserwacji Zbiorów Zabytkowych to organizacyjnie odrębne oddziały, ale ich prace często się zazębiają (czasami - jak w przypadku oprawiania części nakładu książki 'Zbiory Specjalne BU KUL' - całkowicie się jednoczą), dlatego całość zarządzana jest przez jedną osobę - od 1999 roku - kustosza Jolantę Wasilewską, absolwentkę Historii Sztuki KUL.