Społeczna Odpowiedzialność Nauki (SON) - Przedmiotem programu jest wsparcie podmiotów systemu szkolnictwa wyższego i nauki oraz innych jednostek organizacyjnych działających na rzecz upowszechniania nauki w realizacji projektów mających na celu popularyzację nauki lub promocję sportu akademickiego oraz projektów związanych z utrzymaniem zasobów bibliotecznych o istotnym znaczeniu dla nauki lub jej dziedzictwa.
Zadania realizowane przez Bibliotekę Uniwersytecką KUL w latach 2021/2023:
- " Digitalizacja archiwum Kościoła katolickiego w Rosji. Zbiory ks. Bronisława Ussasa w BU KUL- zadanie finansowane w ramach umowy SONB/SP/512888/2021 ze środków Ministra Edukacji i Nauki przeznaczonych na społeczną odpowiedzialność nauki"
- "Digitalizacja i udostępnienie dyplomów ze zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej KUL"- zadanie finansowane w ramach umowy SONB/SP/513464/2021 ze środków Edukacji i Nauki przeznaczonych na społeczną odpowiedzialność nauki".
1. Wśród cennych zbiorów rękopiśmiennych Biblioteki Uniwersyteckiej KUL znajdują się bogate materiały ofiarowane przez ks. Bronisława Ussasa (1885-1977) – aktywnego uczestnika życia społecznego, badacza historii Kościoła, wybitnego członka Komisji Rewindykacyjnej w Petersburgu (po traktacie ryskim) i archiwisty, który, korzystając z dostępu do unikatowych akt, przez lata przygotowywał odpisy najbardziej interesujących źródeł, tworząc prywatne archiwum.
Jego spuściznę w Bibliotece Uniwersyteckiej KUL stanowi 86 jednostek rękopiśmiennych, o których wartości świadczy zarówno sama ich tematyka dotycząca m.in. polskiego duchowieństwa na kresach dawnej Rzeczypospolitej czy polityki caratu – po powstaniach listopadowym i styczniowym nakierowanej na represje wobec Kościoła Katolickiego, jak i fakt, że nie były one szerzej wykorzystywane przez naukowców, a co za tym idzie,
obecnie mogą rzucić nowe światło na prowadzone badania.
Powyższe zbiory posiadają zatem fundamentalne znaczenie dla współczesnych odkryć, stanowiąc unikatowe świadectwo ówczesnych stosunków wyznaniowych, które także rzutują na obecny stan Kościoła. Są one świadectwem funkcjonowania Kościoła katolickiego w świecie rosyjskim (carskiej Rosji, ZSRR), jak również świadczą o losach poszczególnych duchownych i wiernych świeckich, których bardzo często dotknęły represje.
Dotąd nieupowszechniane szerzej zbiory, dzięki digitalizacji, stworzą możliwość publikowania prac ważnych z punku widzenia przede wszystkim Kościoła łacińskiego i greckokatolickiego. W ten sposób BU KUL nie tylko wpłynie na przetrwanie i szerzenie źródłowej spuścizny zgromadzonej przez ks. Bronisława Ussasa, ale także podkreśli swój status jednej z najbardziej cenionych polskich bibliotek uniwersyteckich. Na przechowywane zasoby składają się w dużej mierze kopie i streszczenia dokumentów, które zostały sporządzone w oparciu o zbiory polskich oraz rosyjskich bibliotek i archiwów mieszczących się w Warszawie, Wilnie, Grodnie, Lublinie, Muzeum Historycznym w Moskwie, Bibliotece Rosyjskiej Akademii Nauk w Petersburgu, Muzeum Cesarstwa Rosyjskiego, Towarzystwa Archeologicznego w Petersburgu.
Wśród rękopisów znajdują się m. in. materiały biograficzne i urzędowe, informacje o kościołach, parafiach, służbie kościelnej oraz wiadomości z wizytacji, dokumenty dotyczące kościołów i parafii, opinie władz rosyjskich o Kościele rzymskokatolickim i jego działalności, korespondencja, dyplomy, akta urzędowe, streszczenia i odpisy.
Szczególnie istotny w perspektywie projektu jest fakt, że powyższe dokumenty nie były wcześniej na szerszą skalę opracowane, a najbardziej zaznajomiony z ich treścią był sam ks. Bronisław Ussas, którego, wraz z powstaniem w 1921 r. Komisji Rewindykacyjnej w Moskwie, powołano na stanowisko rzeczoznawcy ds. zarówno archiwalnych, jak i bibliotecznych. W późniejszych latach, już w Warszawie, zajmował się m.in. pracą archiwisty. Do śmierci porządkował swoje zbiory, by ostatecznie przekazać ich znaczną część Bibliotece Uniwersyteckiej KUL. Naszym zadaniem jest więc eksploracja merytoryczna wśród jego spuścizny, co otwiera nowe perspektywy badawcze w tematyce, która dotychczas nie mogła być – z różnych powodów – podejmowana.
Celem projektu jest udostępnienie użytkownikom w formie cyfrowej zdigitalizowanych materiałów archiwalnych, co przyczyni się m.in. do rozwoju badań naukowych nad położeniem polskiego duchowieństwa katolickiego w okresie XIX stulecia na dawnych ziemiach Rzeczypospolitej pod zaborem rosyjskim, w Królestwie Polskim oraz w okresie późniejszym w Rosji i ZSRR. Materiały te stanowią swoiste unicum z tego względu, że pochodzą z archiwów rosyjskich, które nie są nawet współcześnie dostępne dla szerokiego kręgu badaczy, a dzięki ogromnej i wytrwałej, choć ostatecznie prowadzącej do represji i uwięzienia, pracy ks. Ussasa – trafiły do zbiorów BU KUL.
Dzięki projektowi każdy zainteresowany będzie mieć możliwość zapoznania się z autentycznymi losami duchowieństwa katolickiego oraz Polaków, którzy znaleźli się na terenach podporządkowanych władzy carskiej i w latach kolejnych – bolszewikom oraz komunistom. Poznać ich codzienność, dążenia do odzyskania niepodległości, jak również zgłębić świat ich katolickiego wychowania i tradycji wśród prawosławnego otoczenia lub w opozycji do panującego ateizmu.
Efekty prowadzonych prac w ramach projektu:
1: Otwarcie nowych możliwości i poszerzenie perspektyw badawczych względem spuścizny archiwalnej ks. Bronisława Ussasa ze względu na charakter kolekcji: a) prace historyczne, b) socjologiczne, c) religijne, d) literackie, e) językowe.
2. Stworzenie kolekcji tematycznych opartych o zgromadzony materiał badawczy.
3: Elektroniczne scalenie zbiorów dzięki wykorzystaniu nowoczesnych technologii informatycznych, wydawniczych i bibliotekarskich.
4: Rozszerzenie kręgu odbiorców prezentowanych materiałów poprzez swoją obecność w Federacji Bibliotek Cyfrowych oraz Europeanie.
5: Przekazanie kolejnym pokoleniom swoistych „fotografii dnia” z przeszłości, świadectwa życia oraz opisów przełomowych w historii głównie Europy Środkowo-Wschodniej i Wschodniej.
6: Stworzenie bazy źródłowej do poznania m. in. tła religijnego oraz historyczno-kulturowego Kościoła jako instytucji oraz tworzących go osób.
7: Wpływ na przetrwanie i szerzenie spuścizny źródłowej polskiego duchowieństwa katolickiego na terenach rosyjskich.
8: Uwypuklenie postaci ks. Bronisława Ussasa i jego roli w opracowaniu historii Kościoła katolickiego i polskiego środowiska katolickiego w Rosji (wątki biograficzne, twórczość literacka, znaczenie w kształtowaniu się nowych tendencji kulturowo-społecznych).
9: Dowartościowanie nieznanych dotychczas wątków z historii Kościoła katolickiego na terenach carskiej Rosji i ZSRR.
10. Podkreślenie statusu BU KUL jako jednej z najbardziej cenionych polskich bibliotek uniwersyteckich.
Opracowanie:
dr Aleksandra Pawlik-Kopek
dr Lesław Łesyk
DIGITALIZACJA ARCHIWUM KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO W ROSJI. ZBIORY KS. BRONISŁAWA USSASA W BU KUL - REALIZACJA PROJEKTU
KOLEKCJA ZBIORÓW KS. BRONISŁAWA USSASA W BIBLIOTECE CYFROWEJ KUL
2. W zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej KUL znajdują się 242 dyplomy dotyczące różnej tematyki związanej przede wszystkim z Polską. Przechowywane są w Sekcji Rękopisów Oddziału Zbiorów Specjalnych BU KUL. Naturą dyplomów jest ich jednostkowy charakter – tworzono je zazwyczaj w pojedynczych egzemplarzach. Biblioteka Uniwersytecka KUL jest więc wyłącznym ich posiadaczem, a większość z nich jest nieznana badaczom.
Pierwszy dokument pochodzi z 1371 roku, ostatni – z końca XX wieku. Proweniencja dyplomów jest różnorodna. Stworzono je w kancelariach: królewskich, książęcych, władz kościelnych, wojskowych, urzędów centralnych, miejskich, ziemskich, uczelni, szkół, władców państw obcych (m.in. Napoleona Bonaparte czy Aleksandra I Romanowa), prezydentów i urzędów państw obcych, różnego rodzaju towarzystw, związków i klubów lub osób prywatnych.
Do najcenniejszej grupy należy 85 dyplomów wystawionych przez następujących polskich władców: Elżbietę Łokietkównę, Ludwika I Węgierskiego, Kazimierza IV Jagiellończyka, Aleksandra I Jagiellończyka, Zygmunta I Starego, Zygmunta II Augusta, Annę Jagiellonkę, Zygmunta III Wazę, Władysława IV Wazę, Jana II Kazimierza Wazę, Jana III Sobieskiego, Augusta II Mocnego, Augusta III Sasa, Stanisława Augusta Poniatowskiego. Materiał z kolekcji rozszerza wiedzę na temat nieznanych faktów historycznych i pozwala poznać nowe aspekty życia społeczno-gospodarczego Polski, poczynając od czasów piastowskich.
Znaczna część materiału dotyczy historii Lublina i Lubelszczyzny. Na szczególną uwagę zasługuje dokument Elżbiety Łokietkówny z 1371 roku, w którym zatwierdziła przywilej Władysława Łokietka zwalniający mieszczan lubelskich od wszelkich myt i opłat na drogach i w miastach królestwa polskiego. Wśród dyplomów najnowszych bardzo interesująca jest grupa pochodzących z wielu państw świata dokumentów potwierdzających nadania różnych godności prezydentowi Lechowi Wałęsie.
Dokumenty zaopatrzone są w pieczęcie. W późnym średniowieczu były one podstawowym
elementem legalizacji pism. Od czasów nowożytnych stanowiły środek uwierzytelniania wraz z podpisem. W zespole dyplomów Biblioteki Uniwersyteckiej KUL pieczęcie w większości przypadków są odciśnięte na powierzchni papieru lub pergaminu (np. pieczęcie lakowe, papierowo- woskowe, tuszowe). 20 pieczęci w kolekcji jest przywieszonych do dokumentów. Są to nieraz bardzo ozdobne pieczęcie woskowe umieszczone w miskach woskowych obszytych skórą lub w innych pojemnikach zwieszonych na pergaminowych paskach lub kolorowych sznurkach. Także szata graficzna wielu dokumentów jest na bardzo wysokim poziomie artystycznym, co czyni je cennymi obiektami sztuki.
Dzięki projektowi stworzy się nową przestrzeń do prowadzenia badań naukowych, nie tylko w sensie regionalnym (dokumenty odnoszące się do Lubelszczyzny), ale też o charakterze ogólnonarodowym (np. dyplom Zygmunta III z własnoręcznym podpisem króla z 18 marca 1603 roku – "Universał contractu stroni oczyszczania rzeki Dzwiny") czy międzynarodowym (dokument papieża Klemensa VIII z 13 lipca 1604 roku, w którym dostojnik potwierdza szereg praw i przywilejów nadanych przez jego poprzedników zakonowi karmelitów).
Etapy planowanych prac:
- Przygotowanie merytoryczne materiałów oraz przygotowanie do konserwacji
- Opracowanie merytoryczne materiałów
- Wykonanie dokumentacji fotograficznej przed konserwacją
- Konserwacja i zabezpieczenie materiałów
- Digitalizacja i udostępnienie
- Zakup środków niezbędnych w procesie konserwacji
Opracowanie:
dr Dominik Maiński
KOLEKCJA DYPLOMÓW
W BIBLIOTECE CYFROWEJ KUL
Osoby odpowiedzialne za realizacje zadań:
Katarzyna Kołakowska, Dyrektor Biblioteki Uniwersyteckiej KUL
Artur Podsiadły, z-ca Dyrektora Biblioteki Uniwersyteckiej KUL
|
